Alergia pokarmowa – objawy, przyczyny i leczenie alergii

Zastanawiasz się, dlaczego u niektórych osób pojawiają się niepożądane objawy po spożyciu określonego produktu, a u innych nie? Czym jest alergia pokarmowa i czym różni się od nietolerancji? Jakie objawy mogą świadczyć, że zmagasz się z problemem alergii?

Co warto wiedzieć o alergii pokarmowej?

Alergia pokarmowa występuje u 4.–8. proc. dzieci i 2.–4. proc. dorosłych. Alergia to nieprawidłowa reakcja organizmu, jaka pojawia się po zjedzeniu określonych pokarmów. Czasem wystarczy nawet niewielka ich ilość, aby wywołać niepożądane objawy. Istotą problemu jest to, że układ odpornościowy niewłaściwie identyfikuje pewne substancje, co powoduje uruchomienie mechanizmów obronnych. W efekcie czego uwalniane są mediatory stanu zapalnego, takie jak np. histamina, która odpowiada za proces zapalny, powodujący wystąpienie charakterystycznych dla alergii objawów.

Alergia pokarmowa - alergeny

Oszacowano, że za 90 proc. alergii pokarmowych odpowiada 8 produktów. Nazywa się je „wielką ósemką”. Są to:

• mleko krowie (alergia na białko mleka krowiego to 1–5 proc. alergii pokarmowych u dzieci),
• jajka (białko jaja kurzego),
• pszenica,
• soja,
• ryby,
• skorupiaki,
• orzeszki ziemne (arachidowe),
• inne orzechy.

Alergia a nietolerancja pokarmowa — różnice

Nie każde problemy pojawiające się po spożyciu określonych pokarmów oznaczają alergię. Chorobę tę należy różnicować z nietolerancjami pokarmowymi, które mogą powodować występowanie bardzo podobnych objawów, jednak wywołane są przez inne mechanizmy.  

Alergia jest reakcją patologiczną, wywoływaną przez nieprawidłowe działanie układu immunologicznego. Natomiast nietolerancja pokarmowa nie ma podłoża immunologicznego. Spowodowana może być m.in. wrodzonym lub nabytym defektem enzymatycznym, lub czynnikami toksycznymi, farmakologicznymi i metabolicznymi. 

Sprawdź również >> Badania na nietolerancje pokarmowe, Test Alex 2

Objawy alergii pokarmowej

Alergia może powodować szereg dolegliwości. Najbardziej charakterystyczne są objawy ze strony układu pokarmowego m.in.:

• bóle brzucha,
• nudności i wymioty,
• nawracające biegunki,
• zaparcia,
• zespół alergii jamy ustnej.

Alergia może powodować również objawy skórne:

• świąd,
• zaczerwienienie skóry,
• pokrzywkę, 
• obrzęk naczynioruchowy

Ponadto mogą wystąpić dolegliwości ze strony układu oddechowego (nieżyt nosa, astma) oraz narządu wzroku (łzawienie, świąd oczu, zapalenie spojówek). Do rzadziej zgłaszanych objawów alergii pokarmowej zalicza się zaburzenia snu, migrenowe bóle głowy, obrzęki czy przewlekłe zmęczenie. 

Szczególnie niebezpieczny dla osób z alergią pokarmową jest wstrząs anafilaktyczny. To nagła i bardzo intensywna reakcja organizmu na określony produkt (np. orzeszki ziemne, seler, skorupiaki, sezam), która jest stanem bezpośrednio zagrażającym życiu chorego. Oprócz typowych objawów klinicznych, takich jak ból brzucha, nudności, wymioty czy wysypka, podczas wstrząsu anafilaktycznego może dojść do gwałtownego spadku ciśnienia tętniczego krwi, obrzęku dróg oddechowych, a także utraty przytomności.

Diagnostyka alergii pokarmowej u dorosłych i dzieci

Rozpoznanie alergii pokarmowej zaczyna się od szczegółowego wywiadu oraz obserwacji objawów, jeżeli w danej chwili występują. Następnie alergolog może zlecić wykonanie dodatkowych badań, do których należą testy alergiczne.

W diagnostyce alergii pokarmowej najczęściej stosuje się:

• Testy skórne: bada się w nich reakcję skórną na poszczególne alergeny. W alergii pokarmowej większe znaczenie ma wynik ujemny, pozwalający na wykluczenie jakiegoś alergenu. 
• Testy alergiczne z krwi: najczęściej służą oznaczeniu miana swoistych przeciwciał IgE skierowanych przeciwko konkretnym alergenom. Badania krwi znajdują zastosowanie zwłaszcza w alergii pokarmowej u dzieci do 4. roku życia, ponieważ testy skórne wymagają współpracy z pacjentem.
• Prowokacje alergenem: polegają na wyeliminowaniu jakiegoś produktu z jadłospisu, a następnie zbadaniu reakcji organizmu na ponowne wprowadzenie go do diety.

Leczenie alergii pokarmowej

Leczenie alergii pokarmowej polega najczęściej na stosowaniu indywidualnie dobranej diety, z której (na stałe lub czasowo) wyklucza się uczulające pokarmy. W cięższych przypadkach tzw. dieta eliminacyjna wspomagana jest leczeniem farmakologicznym.

Po jakim czasie pojawiają się objawy alergii pokarmowej?

Alergia najczęściej ujawnia się u niemowląt i małych dzieci, natomiast należy mieć na uwadze, że incydent alergiczny może pojawić się w każdym wieku. Objawy alergii pokarmowej mogą wystąpić już po kilku minutach, a nawet sekundach od spożycia pokarmu (alergenu) - w takiej sytuacji mówi się o natychmiastowej reakcji alergicznej. Jeśli jednak symptomy uczulenia pojawią się po kilku godzinach lub po kilku dniach od ekspozycji na dany alergen, wówczas mówi się o opóźnionej reakcji alergicznej.

Ile dni trwa alergia pokarmowa?

Czas trwania objawów alergii pokarmowej jest zróżnicowany i zależy od wielu czynników (np. rodzaj alergenu, czas ekspozycji). Zwykle dolegliwości ustępują w ciągu kilku godzin lub kilku dni od zaprzestania kontaktu z alergenem. Należy mieć na uwadze, że alergia jest chorobą przewlekłą, wymagającą właściwego i zaplanowanego leczenia oraz dużego zaangażowania chorego. Przede wszystkim zalecana jest dieta eliminacyjna, maksymalne ograniczająca kontakt z danym alergenem. W przypadku występowania trudności z przestrzeganiem zaleceń żywieniowych lub brakiem poprawy stanu klinicznego pacjenta lekarz może zdecydować o wdrożeniu farmakoterapii.