Dna moczanowa - objawy, przyczyny, dieta i leczenie

Dna moczanowa to choroba, która znana jest w medycynie już od bardzo dawna. Niestety, jej przyczyny, sposób powstawania i metody leczenia nadal nie zostały poznane, co powoduje, że trudno jest też ją leczyć, a całkowite wyleczenie jest wręcz niemożliwe. W literaturze występuje również pod nazwą podagra czy artretyzm. Niegdyś była ona znana jako schorzenie osób bogatych, dziś wiadomo, że niemalże każdy może na nią zachorować. 

Czym jest dna moczanowa (podagra)?

Dna moczanowa jest chorobą przewlekłą, która wiąże się z zaburzeniami przemiany materii. Najbardziej charakterystyczne dla niej są bardzo dotkliwe bóle oraz silnie zniekształcone stawy.

Choroba może się rozwijać i w skrajnych przypadkach może prowadzić do całkowitego upośledzenia narządu ruchu, a co za tym idzie do niesprawności chorego. Niekiedy objawy schorzenia widoczne są również w obrębie innych narządów.

Podagra dotyka głównie mężczyzn w średnim i starszym wieku oraz kobiet w okresie menopauzy.

Statystyki mówią, że dna moczanowa występuje u 1–2 proc. osób. 

Najczęściej spotykaną postacią dny moczanowej jest zapalenie stawów, któremu towarzyszy niezwykle silny ból.

Choroba występuje pod dwiema postaciami:

• pierwotna dna moczanowa – jest to odziedziczone zaburzenie metabolizmu. Polega na tym, że organizm produkuje za dużo kwasu moczowego i nie potrafi go wydalić,
• wtórna dna moczanowa – jest to skutek chorób przewlekłych czy błędów związanych ze stylem życia i żywieniem, na skutek których w organizmie chorego zaburzona zostaje równowaga kwasu moczowego.

Przyczyny dny moczanowej

Choroba ta może mieć różne przyczyny – genetyczne, jak również wynikające z nieprawidłowej diety. Dostarczane wraz z pożywieniem puryny, w czasie metabolizmu rozpadają się między innymi do kwasu moczowego, który przedostaje się do krwi. Jeżeli jego ilość nie jest zbyt duża, rozpuszcza się we krwi, a w nerkach jest z niej filtrowany i wydalany wraz z moczem tak jak produkty metabolizmu.

Jeżeli te ilości zostaną przekroczone, zaczyna się on krystalizować. Jeżeli podwyższony poziom kwasu moczowego się utrzymuje, kryształki zaczynają rosnąć. Odkładają się wówczas w stawach i tkankach okołostawowych.

Białe ciałka krwi podejmują próbę ich wchłonięcia, ale przy dużych ilościach nie jest to możliwe. Osadzające się moczany (kryształki) mają ostre krawędzie, którymi niszczą pobliskie tkanki. To powoduje bolesne stany zapalne.

Jeżeli jednak jego ilość jest zbyt duża, to wytrącają się kryształki – moczany i odkładają w stawach i tkankach okołostawowych. Jeżeli dieta nie zostanie zmieniona, kryształki narastają, a ich ostre krawędzie niszczą tkanki i wywołują bolesne stany zapalne.

Czy dna moczanowa jest dziedziczna?

Zasadniczo, jeżeli u danej osoby w rodzinie pojawiły się przypadki artretyzmu, to jest ona znacznie bardziej obciążona zachorowaniem. Występowanie tej choroby w rodzinie podnosi ryzyko i powoduje, że trzeba znacznie bardziej uważać na siebie i kontrolować swoją dietę w celu zapobiegania gromadzeniu się kwasu moczowego we krwi.

Dna moczanowa – objawy

Podagra rozwija się często przez wiele lat, nie dając wówczas żadnych objawów. Jedynym sposobem jej wykrycia na tym etapie jest przeprowadzenie badania surowicy krwi na obecność kwasu moczowego. Jednakże rzadko kiedy takie badanie jest zlecane, ponieważ osoby, które czują się dobrze, nawet nie podejrzewają u siebie rozwijającej się dny moczanowej.

Pierwszym symptomem, który powinien wzbudzić zaniepokojenie, jest zapalenie stawu podstawy dużego palca (palucha). Rzadziej atak dotyka stawów stóp, kolan, barków, palców rąk czy też pozostałych stawów. Charakterystyczne dla niego jest to, że pojawia się on w nocy lub wcześnie rano. Może narastać falami, a z dnia na dzień jego intensywność i siła jest coraz większa.

Z czasem, ból staje się tak dotkliwy, że sprawia wrażenie rozdzierającego.

Pierwsze objawy dny moczanowej:

• staw jest bardzo bolesny, obrzęknięty i zaczerwieniony,
• skóra na obrzękniętym stawie jest bardzo napięta i błyszcząca. 

Po zaobserwowaniu tych symptomów należy natychmiast rozpocząć leczenie. Jeżeli zostaną one zignorowane, choroba zacznie się rozwijać.

Leczenie dny moczanowej

Dna moczanowa jest chorobą nieuleczalną. Można jednak prowadzić leczenie objawowe, łagodzić skutki i unikać kolejnych ataków. 

Podstawą leczenia jest zmiana stylu życia i diety. Ograniczenie produktów, które zawierają puryny, może przynieść bardzo dobre efekty. Jeżeli jednak takie działanie nie przynosi rezultatów lub współwystępują również inne choroby, należy wprowadzić leczenie farmakologiczne. Jego zadaniem jest przede wszystkim łagodzenie bólu i dolegliwości związanych ze stanem zapalnym stawów.

W przypadku, gdy podagra rozwija się do stadium zaawansowanego, lekarz może wprowadzić dodatkowe leki początkowo zwalczające ból i dolegliwości związane z rozwojem schorzenia, w dalszych stadiach rozwoju choroby takie, które mają zredukować ilość kwasu moczowego we krwi.

Odpowiednia dieta, która jest podstawą terapii w leczeniu dny moczanowej, powinna być przede wszystkim bogata w wodę. Duże ilości wody przyspieszają wydalanie kwasu moczowego, nie krystalizuje się on i nie odkłada w stawach i tkankach okołostawowych. Należy pamiętać o zbilansowanej diecie, spożywaniu dużych ilości warzyw i nabiału. Zaleca się także zrezygnowanie z tłustego mięsa i alkoholu.

Jak długo trwa podagra?

Dna moczanowa rozwija się przez kilka, a nawet kilkanaście lat. Pierwszy etap rozwoju choroby przebiega praktycznie bezobjawowo, co powoduje, że trudno jest wdrożyć leczenie na tym etapie. Natomiast po jej zdiagnozowaniu, chory już do końca życia będzie zmuszony do zmiany trybu życia i przyjmowania ewentualnie zaleconych leków.

Dieta w dnie moczanowej

Właściwa dieta w przypadku tego schorzenia jest niezwykle istotna. Jej przestrzeganie pozwala zapobiegać wytrącaniu się moczanów, a co za tym idzie, spowalnia rozwój choroby i zapobiega jej bolesnym atakom.

Należy pamiętać o tym, że dieta przy dnie moczanowej nie jest tylko wsparciem, ale podstawowym elementem leczenia, właśnie dlatego tak ważne jest jej ścisłe przestrzeganie. Chory może w istotny sposób zatrzymać bóle i rozwój schorzenia, jeżeli tylko dostosuje się do zaleceń lekarza i dietetyka.

Puryny są obecne w wielu produktach żywnościowych, ponieważ biorą udział w budowaniu tkanek. Nie wszystkie jednak rozpadają się do kwasu moczowego, a w konsekwencji, nie wszystkie stanowią zagrożenie dla zdrowia.

Produkty, które są wskazane przy dnie moczanowej, to:

• duże ilości wody – co najmniej dwa litry płynów dziennie pomagają wypłukiwać kwas moczowy,
• słabe herbaty, napary ziołowe,
• świeże warzywa i owoce z wyłączeniem strączkowych – nie podwyższają stężenia kwasu moczowego,
• zupy na warzywnych wywarach – są pozbawione puryn,
• sery, twarogi, nabiał,
• kasze, makaron, ryż,
• grzyby,
• orzechy.

Czego unikać chorując na dnę moczanową?

Chorzy na dnę moczanową powinni wykluczyć z diety:

• tłuste mięsa,
• podroby, wołowina, wieprzowina, mięso z indyka i z gęsi, buliony i wywary mięsne,
• sardynki, szproty, śledzie, tuńczyk, dorsz, łosoś, makrela, pstrąg, owoce morza,
• alkohol,
• kiełbasa, wędlina itp.;
• fruktoza, sorbitol, ksylitol, miód,
• szpinak i warzywa strączkowe.

Zalecenia przy dnie moczanowej

W przypadku tego schorzenia zaleca się utrzymanie prawidłowej wagi ciała. Zarówno otyłość, jak i zbyt niska masa ciała nie są w tym przypadku wskazane. Otyłość szczególnie sprzyja nawrotom choroby oraz deformacjom stawów. Zaleca się regularne ćwiczenia i zachowanie aktywności fizycznej. Dzięki temu stawy zachowają swoją sprawność.

W czasie snu organizm nie wydala tak sprawnie kwasu moczowego, jak podczas aktywności, dlatego trzeba dbać o to, by jego poziom się za bardzo nie podnosił.

Jak zapobiegać dnie moczanowej?

Czynniki, które pozwalają na zapobieganie tej chorobie, wstrzymanie jej rozwoju oraz na wczesne wykrycie to: 

• prawidłowa dieta, 
• odpowiedni, zdrowy styl życia, 
• aktywność fizyczna.

Po pojawieniu się pierwszych objawów, zachowanie diety i regularne przyjmowanie leków jest już koniecznością, ponieważ choroba na tym etapie jest już bardzo rozwinięta i jej ataki będą się powtarzały.