Hemoroidy – przyczyny, objawy i leczenie hemoroidów

Powiększone hemoroidy zwykle wynikają ze wzrostu ciśnienia żylnego bądź zastoju w żyłach odbytu. Może to być spowodowane na przykład przewlekłymi zaparciami, otyłością czy nadużywaniem alkoholu. Krwawienie z hemoroidów, połączone ze swędzeniem guzków czy pieczeniem w okolicach odbytu, to sygnał, że należy udać się do lekarza. W zależności od tego, czy występują hemoroidy 1 stopnia, czy choroba jest bardziej zaawansowana, lekarz może przepisać określone antybiotyki lub glikokortykosteroidy oraz zalecić kąpiele w letniej wodzie.

Powiększone hemoroidy to powszechny problem zdrowotny, który może dotyczyć nawet 50% dorosłych. Choć często choroba hemoroidalna jest tematem tabu, warto wiedzieć, że odpowiednia profilaktyka i leczenie mogą znacząco poprawić komfort życia. Z naszego poradnika dowiesz się, co to są hemoroidy, jakie są ich objawy oraz jak powinno się je leczyć i im zapobiegać.

Co to są hemoroidy? Czym jest choroba hemoroidalna? 

Hemoroidy (guzki krwawnicze) to poduszkowate naczynia żylne zlokalizowane w odbytnicy i odbycie. Ma je każdy człowiek. Ich rolą jest uszczelnianie odbytu, co umożliwia kontrolę gazów i stolca. Prawidłowe guzki krwawnicze podczas defekacji są dociskane do ściany jelita i krew odpływa z nich do naczyń krwionośnych, dzięki czemu możliwe jest wypróżnienie.

O chorobie hemoroidalnej (potocznie nazywanej hemoroidami lub żylakami odbytu) mówimy, kiedy guzki krwawnicze są patologicznie powiększone. W chorobie hemoroidalnej krew z guzków krwawniczych nie odpływa prawidłowo. Powiększone hemoroidy są wypychane przez masy kałowe na zewnątrz odbytu i mogą ulegać uszkodzeniom, co jest przyczyną ich krwawienia.

Choroba hemoroidalna to częsty problem. Dotyczy ona około 50 proc. dorosłych, a ryzyko jej wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem (dzieci chorują na nią bardzo rzadko). Objawowe hemoroidy powszechnie występują również w trakcie ciąży. 

Masz objawy choroby hemoroidalnej? >> Umów się na wizytę do lekarza proktologa

Hemoroidy – przyczyny . Od czego robią się hemoroidy?

Najważniejsze przyczyny hemoroidów to wzrost ciśnienia żylnego lub zastój w żyłach odbytu. Mogą to powodować:

• przewlekłe zaparcia,
• silne parcie podczas wypróżnień,
• dieta uboga w błonnik pokarmowy,
• nadużywanie alkoholu,
• tryb życia związany z długotrwałymi okresami siedzenia lub stania,
• biegunka,
• otyłość,
• ciąża,
• wielokrotne porody siłami natury,
• nieodpowiednie dźwiganie,
• niektóre rodzaje sportów wyczynowych,
• powikłane operacje okolic odbytu i krocza,
• stosunek analny.

Krwawienie z hemoroidów może także wystąpić w wyniku innych chorób, np.: marskości wątroby, wrodzonego braku zastawek w żyłach trzewnych albo guzów miednicy małej. Ryzyko rozwoju choroby hemoroidalnej wzrasta wraz z wiekiem. Ponadto zachorowaniu na hemoroidy sprzyjają czynniki genetyczne.  

Hemoroidy – objawy 

Objawy powiększonych hemoroidów zwykle zależą od ich umiejscowienia.

Objawy hemoroidów wewnętrznych 

Hemoroidy wewnętrzne znajdują się wewnątrz odbytnicy. Zwykle nie można ich zobaczyć ani poczuć i rzadko powodują dyskomfort. Ale ich podrażnienie podczas wypróżnienia może uszkodzić powierzchnię i spowodować krwawienie.

Hemoroidy zewnętrzne – objawy  

Hemoroidy zewnętrzne znajdują się w tkance podskórnej wokół odbytu. Wywołują takie objawy, jak:

• krwawienie,
• swędzenie,
• pieczenie,
• ból.

Szczególnie bolesny jest zewnętrzny hemoroid, w którym utworzy się zakrzep. Obok ostrego bólu, objawia się on obrzękiem i stanem zapalnym.

Świąd i pieczenie

Choroba hemoroidalna nierzadko wiąże się z trudnościami w utrzymaniu higieny. Wynika to z faktu, że każdy żylak w odbycie może mieć wpływ na wydzielanie wydzieliny przez poszerzone sploty naczyń, a w konsekwencji drażnienie okolic odbytu, stąd m.in. bierze się swędzenie.

Krwawienie z hemoroidów

Jeśli pojawią się powiększone hemoroidy, krwawienia z odbytu to najczęstszy objaw. Można wówczas zauważyć jasnoczerwoną krew na papierze toaletowym, bieliźnie czy w muszli.

Choć same hemoroidy zewnętrzne i wewnętrzne nie zagrażają życiu, w żadnym przypadku nie wolno bagatelizować ich objawów. Jeśli zaobserwujesz krew podczas wypróżnienia, zgłoś się do lekarza, który postawi diagnozę i wykluczy ewentualne inne przyczyny krwawienia. Warto podkreślić, że krwawienie z odbytu może być m.in. objawem raka jelita grubego – choroby uleczalnej pod warunkiem wczesnego wykrycia i wdrożenia leczenia.

Hemoroidy – stopnie rozwoju choroby hemoroidalnej

Objawy hemoroidów odbytu zależą w dużej mierze od tego, gdzie znajdują się guzki krwawnicze oraz w jakim stopniu się one rozwinęły. Wyróżnia się:

• hemoroidy I stopnia: hemoroidy mogą krwawić, ale pozostają w wewnętrznej części odbytu;
• hemoroidy II stopnia: podczas wypróżnienia hemoroidy mogą wydostawać się na zewnątrz odbytu, ale po defekacji powracają do niego samoistnie;
• hemoroidy III stopnia: hemoroidy są widoczne na zewnątrz odbytu, ale mogą być odprowadzone ręcznie do wnętrza odbytu;
• hemoroidy IV stopnia: hemoroidy są stale widoczne na zewnątrz odbytu i nie mogą zostać odprowadzone do wewnątrz.

Rozpoznanie hemoroidów – badania

Część osób z objawami hemoroidów odwleka wizytę u lekarza. Powodowane jest to wstydem czy obawami przed badaniem. Pamiętaj, że konsekwencją tego, że w porę nie zostanie rozpoczęte leczenie hemoroidów, może być nie tylko nasilenie dokuczliwych objawów, ale także nierozpoznanie innych, groźniejszych chorób, np. raka odbytu czy raka jelita grubego.

Hemoroidy wewnętrzne i zewnętrzne występują często i lekarze wiedzą, jak powinno wyglądać rozpoznanie, tak więc nie ma powodów do skrępowania ani niepokoju. Na pierwszą wizytę diagnostyczną należy udać się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.

Jak rozpoznać hemoroidy? Odbywa się to na podstawie: 

• wywiadu lekarskiego, 
• badania fizykalnego jamy brzusznej i okolic krocza, 
• oceny hemoroidów zewnętrznych, 
• badania przezodbytniczego palcem (tzw. badania per rectum) w celu wykrycia hemoroidów wewnętrznych.

Jednym z podstawowych badań w diagnostyce choroby hemoroidalnej jest również anoskopia. Dzięki użyciu wziernika zwanego anoskopem możliwe jest wprowadzenie do odbytnicy urządzenia umożliwiającego oświetlenie hemoroidów wewnętrznych. Przed badaniem anoskopowym lekarz wprowadza do odbytu żel ze środkiem znieczulającym. Badanie to nie wymaga specjalnych przygotowań.

Kolejnym badaniem, które może być przeprowadzone, aby można było podjąć skuteczne leczenie hemoroidów, jest rektoskopia. Badanie to przebiega podobnie do anoskopii, ale prowadzone jest przy pomocy nieco dłuższego wziernika (rektoskopu), wymaga też przygotowania. 

Badanie hemoroidów – przygotowanie

Wieczorem, dzień przed badaniem wykonaj wlewkę doodbytniczą – dostępne są w aptekach preparaty bez recepty. Następnie 3 godziny przed badaniem ponownie wykonaj wlewkę. Możesz pić płyny w przeciągu tych dwóch dni.

Jeśli występują hemoroidy zewnętrzne i wewnętrzne, u wielu chorych diagnostyka choroby hemoroidalnej kończy się po przeprowadzeniu wymienionych wyżej procedur. Części pacjentów lekarz może zlecić dalsze badania, w tym:

• kolonoskopię (badanie endoskopowe okrężnicy, prowadzone po podaniu środków uspokajających i przeciwbólowych lub w znieczuleniu ogólnym); 
• sigmoidoskopię (badanie o nieco mniejszym zasięgu niż kolonoskopia).

Wykonanie kolonoskopii rekomenduje się zwłaszcza osobom po 50. roku życia, pacjentom z rodzinną historią raka jelita grubego oraz w przypadku występowania objawów innych niż tylko krwawienie z odbytu, dyskomfort czy swędzenie (np. chudnięcie, ból brzucha, anemia).

Hemoroidy – leczenie

W początkowych stadiach rozwoju choroba hemoroidalna leczona jest objawowo. Jeśli istnieją wskazania, lekarz przepisuje antybiotyki czy glikokortykosteroidy. Dodatkowo może zalecić środki zmiękczające stolec, a także zwiększające szczelność naczyń żylnych.

Leczenie hemoroidów ma na celu:

• złagodzenie krwawienia,
• swędzenia,
• dyskomfortu i bólu. 

Niefarmakologiczne metody leczenia hemoroidów to kąpiele w letniej wodzie, nasiadówki w naparze z kory dębu, chłodne okłady. Z kolei farmakologiczne metody leczenia hemoroidów to leki o działaniu przeciwbólowym, leki o działaniu przeciwzapalnym lub ściągającym. 

Jeżeli choroba hemoroidalna jest na tyle zaawansowana, że powyższe metody są niewystarczające, lekarz może podjąć decyzję o terapii zabiegowej.

Metody leczenia zabiegowego w chorobie hemoroidalnej 

W zależności od tego, jak rozwinięte są hemoroidy wewnętrzne i zewnętrzne oraz jaki jest stan pacjenta, lekarz może zastosować jedną z niżej opisanych metod:

• metoda Barrona (opaskowanie, gumkowanie) – ten zabieg polega na założeniu na objawowe hemoroidy gumowych opasek, co zamyka dopływ krwi do żylaków, powoduje ich martwicę i odpadnięcie;
• skleroterapia – w trakcie tego zabiegu w podstawę żylaków wstrzykuje się leki powodujące miejscowy stan zapalny, a w konsekwencji zamknięcie światła naczynia i zmniejszenie żylaka;
• koagulacja – do zmniejszenia hemoroidów lekarz wykorzystuje promieniowanie podczerwone, energię cieplną lub wymrażanie (krioterapię);
• hemoroidektomia – jest to operacja chirurgiczna wykonywana w ciężkich przypadkach, polegająca na wycięciu objawowych hemoroidów oraz zamknięciu naczynia doprowadzającego krew.

Bez względu na stopnie hemoroidów, zaleca się dietę bogatą w błonnik, picie co najmniej 2 litrów płynów dziennie oraz regularną, umiarkowaną aktywność fizyczną. Znaczenie ma także odpowiednia higiena. Okolice odbytu trzeba myć ciepłą wodą, ewentualnie ze środkiem do higieny intymnej. Nie należy używać mydła ani drażniących detergentów.

Powikłania po operacji hemoroidów

Operacyjne leczenie hemoroidów odbywa się najczęściej w znieczuleniu miejscowym lub zewnątrzoponowym, w ramach tzw. chirurgii jednego dnia. Jest zabiegiem bezpiecznym. Zazwyczaj chory wraca do pełnej sprawności w ciągu 10–14 dni po operacji. Niemniej, w rzadkich przypadkach, może dojść do powikłań.

W większości przypadków w czasie rekonwalescencji pacjent nie odczuwa bólu. Wyjątkiem są rozległe, tradycyjne zabiegi chirurgiczne. Bywa, że pacjentowi po zabiegu usunięcia hemoroidów towarzyszy dyskomfort związany z obrzękiem operowanego miejsca. Dolegliwości zwykle nie są nasilone i sprowadzają się do uczucia parcia lub niepełnego wypróżnienia. Niewielkie krwawienie w czasie po zabiegu jest normalne, w przypadku mało inwazyjnych metod likwidacji żylaków jest związane z oddzielaniem się zamkniętej, chorobowo zmienionej tkanki.

Zalecenia po operacji hemoroidów

By objawy hemoroidów zewnętrznych i wewnętrznych nie powróciły, po operacji trzeba:

• stosować dietę bogatą w błonnik pokarmowy, 
• dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu, 
• zwiększyć aktywność fizyczną, 
• unormować masę ciała, 
• regularne się wypróżniać, 
• unikać dźwigania, 
• unikać silnego parcia na stolec, 
• unikać gorących kąpieli w wannie.

Jak długo leczy się hemoroidy?

To, po jakim czasie znikają hemoroidy, zależy od stopnia zaawansowania choroby. Jeżeli wystarczające jest leczenie objawowe, trwa ono zazwyczaj od kilku do kilkunastu dni. W bardziej powikłanych przypadkach terapia jest dłuższa. Niezależnie od stopnia zaawansowania choroby i podjętej metody leczenia, rekomenduje się zapobieganie jej nawrotom.

Hemoroidy w ciąży

Kobiety w ciąży są szczególnie podatne na chorobę hemoroidalną. Jeśli hemoroidy wewnętrzne i zewnętrzne pojawiły się w związku z ciążą, zazwyczaj ustępują lub przestają krwawić po porodzie.

Na częstszy rozwój żylaków odbytu u ciężarnych mają wpływ:

• wzrost ciśnienia żylnego – jest on wywołany przez ucisk macicy rosnącego płodu na żyły jamy brzusznej i miednicy, co utrudnia odpływ krwi z hemoroidów;
• przewlekłe zaparcia;
• zmiany hormonalne – w ciąży mamy do czynienia z wyższym stężeniem progesteronu, który m.in. zwiększa podatność ścian żył na rozciąganie.

Jak leczyć żylaki odbytu w czasie ciąży? Ważne jest konsultowanie się z lekarzem. Trzeba wiedzieć, że w składzie niektórych farmaceutyków mogą znajdować się substancje aktywne przeciwwskazane u ciężarnych.

Jak najczęściej przebiega terapia? Leczenie hemoroidów (a także profilaktyka) w przypadku kobiet ciężarnych polega na:

• stosowaniu diety bogatej w błonnik, 
• zwiększeniu ilości wypijanych płynów, 
• regularnej, umiarkowanej aktywności fizycznej (np. spacerach). 

Przyszła mama nie może także zapominać o dbaniu o higienę okolic odbytu, unikaniu długotrwałego siedzenia oraz silnego parcia na stolec. W celu złagodzenia objawów lekarz może zalecić nasiadówki, maści czy czopki. Interwencja chirurgiczna – jeśli jest potrzebna – najczęściej odkładana jest na czas po urodzeniu dziecka. W rzadkich przypadkach lekarze podejmują decyzję o wycięciu przed porodem zakrzepowych hemoroidów. Dlaczego? Ponieważ jeśli w trakcie ciąży wystąpią hemoroidy, powikłania są bardzo bolesne.

Jak zapobiegać powstawaniu żylaków odbytu? 

Aby nie wystąpiły dokuczliwe objawy hemoroidów, a jeśli już się pojawią, aby je złagodzić lub zapobiec ich nawrotom:

• jedz produkty zawierające błonnik pokarmowy – ten składnik znajduje się w żywności z pełnego ziarna, warzywach, roślinach strączkowych czy owocach. Żywność bogatą w błonnik wprowadzaj do jadłospisu stopniowo;
• wystrzegaj się produktów, które mogą wywoływać zaparcia, np. czekolady czy mocnej herbaty;
• dbaj o nawodnienie organizmu – pij co najmniej 2 litry płynów dziennie, dzięki czemu unikniesz twardych stolców i zaparć; zrezygnuj z alkoholu;
• ruszaj się – dzięki regularnej, umiarkowanej aktywności fizycznej (może to być choćby szybki półgodzinny spacer), również zapobiegniesz zaparciom; aktywność fizyczna pomoże ci też w pozbyciu się nadwagi, która może przyczyniać się do powstawania hemoroidów;
• unikaj długiego siedzenia lub stania – długie siedzenie – przy biurku, za kierownicą czy w toalecie – może zwiększyć nacisk na żyły w odbycie; przerywaj okresy długotrwałego siedzenia lub stania klikuminutowymi ćwiczeniami czy spacerem;
• nie czekaj – korzystaj z toalety, gdy tylko poczujesz potrzebę;
• nie przyj silnie na stolec;
• unikaj dźwigania, jeśli dźwigasz staraj się podnosić przedmioty z ziemi w higieniczny, zdrowy sposób;
• jeśli masz nadwagę lub otyłość, schudnij, aby zmniejszyć nacisk na żyły odbytnicy i odbytu.

Hemoroidy – zalecane postępowanie

W podsumowaniu warto jeszcze raz podkreślić, że hemoroidy wewnętrzne i zewnętrzne nie powinny być powodem do wstydu. Trzeba je jak najszybciej zdiagnozować i leczyć pod kierunkiem lekarza. Dzięki wczesnemu rozpoznaniu, możliwe jest wdrożenie skutecznej terapii i – co bardzo ważne – wykluczenie innych, groźniejszych przyczyn objawów.

Leczenie hemoroidów prowadzi do ustąpienia krwawienia, swędzenia, dyskomfortu i bólu, a co za tym idzie – podniesienia jakości życia.

FAQ

Hemoroidy zewnętrzne – czy znikną samoistnie?

Hemoroidy zewnętrzne i wewnętrzne znikną, jeśli zastosowana zostanie odpowiednia metoda leczenia.

Od czego robią się hemoroidy?

Główne przyczyny hemoroidów to wzrost ciśnienia żylnego lub zastój w żyłach odbytu, co może być spowodowane na przykład chronicznymi zaparciami, nadużywaniem alkoholu albo otyłością.

Co lekarz przepisuje na hemoroidy?

Zwykle są to antybiotyki czy glikokortykosteroidy oraz środki zmiękczające stolec.

Jak długo leczy się hemoroidy?

Przeważnie kilka – kilkanaście dni, jednak w bardziej zaawansowanych stadiach choroby leczenie hemoroidów może się wydłużyć.

Po czym poznać, że się ma hemoroidy?

Zwykle objawem hemoroidów jest krwawienie z odbytu połączone z pieczeniem i swędzeniem odczuwanym w jego okolicach.

Źródła

1. Jabłoński M. Żylaki odbytu – możliwości terapeutyczne. Lek w Polsce 2024, 34 (6).
2. Jawień A., Jankowski M., Banaszkiewicz Z. Choroba guzków krwawniczych odbytu. Przewodnik Lekarza 2003, 10 (6).
3. Obcowska A. Choroba hemoroidalna – współczesne poglądy na temat etiopatogenezy oraz metod leczenia. Przegląd piśmiennictwa. Nowa Medycyna 2016, 23 (2).
4. Wullink F.H. Hemoroidy. Poradnik dla pacjentów. Medpharm, Wrocław 2008.