Nadczynność tarczycy – objawy, przyczyny i leczenie

Problemy z nadczynnością tarczycy dotykają około 1.-2. proc. dorosłych osób w Polsce. Nie możemy też jednoznacznie powiedzieć, że choroba ta ma tylko i wyłącznie jeden objaw, który ją definiuje. W przypadku, kiedy mówimy o nadczynności tarczycy, mamy do czynienia z zespołem symptomów. Podobnie jak w przypadku każdej innej choroby, im szybciej zostaną one wykryte – tym lepiej.

Co to jest nadczynność tarczycy?

Najprościej rzecz ujmując, nadczynność tarczycy to jej dysfunkcja, w efekcie której produkowana jest zbyt duża ilość hormonów – zdecydowanie większa, niż nasz organizm potrzebuje. Mowa o hormonach wydzielanych przez tarczycę, czyli T3 oraz T4. Ich rola w naszym organizmie jest kluczowa – odpowiadają za procesy zachodzące w większości tkanek w organizmie. W dużym stopniu regulują one też metabolizm.

Nadczynność tarczycy objawy

Najczęstsze objawy nadczynności tarczycy to:

• szybka, niezamierzona utrata wagi, chudnięcie;
• bezsenność;
• zaburzenia cyklu miesiączkowego;
• biegunki;
• przyspieszenie akcji serca;
• większa potliwość.

Mówi się, że nadczynność tarczycy jest „schorzeniem kobiecym” i jest w tym sporo racji. Najczęściej bowiem dotyka ona kobiety w wieku pomiędzy 20. a 40. rokiem życia. Rzadziej mężczyzn a u dzieci praktycznie w ogóle nie występuje.

Rozpoznanie

Musimy bardzo dokładnie obserwować nasz organizm. Jeśli tylko zauważymy zmiany, w przypadku kobiet w cyklu miesiączkowania, nadmierne zmęczenie, czy nawet stany obniżenia nastroju – nie należy ich bagatelizować. Wszelkie odchylenia od normy, powinny być dla nas sygnałem ostrzegawczym. Te pozornie mało znaczące symptomy, mogą okazać się niczym innym, jak tylko objawami nadczynności tarczycy. Jeśli tylko zareagujemy odpowiednio wcześnie, jesteśmy w stanie – zależnie od przyczyny – wyleczyć je.

Musimy jednak pamiętać też o tym, że nie zawsze powyższe objawy mogą definiować występowanie u nas nadczynności tarczycy. Czasem mogą być one związane z zupełnie innymi zaburzeniami w funkcjonowaniu naszego organizmu, dlatego nie należy samodzielnie się „diagnozować”.

Rozpoznanie i rekomendacje dotyczące terapii zawsze leżą w kompetencji lekarza prowadzącego. Tylko on na podstawie badania, zgłaszanych przez pacjenta symptomów i wyników badań może podjąć decyzję o rodzaju leków, ich dawkach i trybie stosowania.

Jak odróżnić nadczynność i niedoczynność tarczycy?

Kiedy mówimy o schorzeniach związanych z dysfunkcją tarczycy, bardzo często zdarza nam się mylić nadczynność i niedoczynność tarczycy. Musimy wiedzieć, że między nimi występują zasadnicze różnice, jeśli chodzi o objawy oraz przyczyny.

Biorąc pod uwagę, iż nadczynność tarczycy związana jest z nadmierną produkcją przez ten gruczoł hormonów T3 i T4, to jego niedoczynność będzie związana z ich niewystarczającą ilością. Choroba ta, najczęściej dotyka osoby starsze, jednakże tak jak w przypadku nadczynności tarczycy, zdecydowanie częściej występuje u kobiet.

Najczęstsze symptomy:

• tycie, 
• trudności ze zrzuceniem wagi, 
• obrzęki dłoni i powiek, 
• pogrubienie rysów twarzy, 
• uczucie chłodu, 
• senność, 
• suchość skóry.

Do najczęstszych przyczyn zalicza się:

• usunięcie tarczycy na drodze operacyjnej – np. z powodu raka, guza, czy choroby Gravesa - Basedowa;
• stosowanie jodu promieniotwórczego jako leku (związane z radioterapią);
• zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto);
• napromieniowanie, które jest efektem ubocznym radioterapii (okolic szyi).

Samo leczenie niedoczynności opiera się na uzupełnieniu brakujących hormonów, poprzez środki farmakologiczne. Zaleca się podawanie tyroksyny. Leczenie powinno być prowadzone pod stałą kontrolą lekarską.

Nadczynność tarczycy przyczyny

Wśród przyczyn nadczynności tarczycy wskazuje się najczęściej:

• guzki tarczycy, 
• stany zapalne gruczołu tarczowego o różnym podłożu. 

Sporadycznie także wywołują ją hormony produkowane przez łożysko w czasie ciąży oraz choroby przysadki mózgowej.

Oczywiście musimy tutaj wymienić nadmierny stres, życie w ciągłym biegu oraz nerwowość spowodowaną np. przez wykonywaną przez nas pracę. Nie można też pominąć tutaj bardzo silnych urazów psychicznych, które zawsze mają wpływ na nasze zdrowie – mowa tu o sytuacjach skrajnych: wypadek, śmierć bliskiej osoby czy utrata pracy.

Przyczyną części problemów z erekcją jest nieprawidłowa praca tarczycy. Tym samym, problemy z tarczycą, także rzutują na nasze życie seksualne.

Każdy z wymienionych czynników działają na linii: kora mózgowa – podwzgórze – przedni płat przysadki mózgowej. Ta ostatnia, w dużej mierze kontroluje prawidłowe działanie tarczycy.

Guzki tarczycy

Guzki tarczycy są zmianami w tkance tarczycy, zaburzającymi jednorodność miąższu. Mogą być pojedyncze lub ich liczba może być większa. Guzki tarczycy diagnozowane są w badaniach obrazowych, głównie podczas USG tarczycy.

Nie wszystkie guzki wywołują nadczynność tarczycy. Problem stanowią wyłącznie tzw. guzki toksyczne, które wydzielają hormony niezależnie od tarczycy i stymulacji przez TSH.

Zapalenie tarczycy

Przyczyną nadczynności tarczycy może być również stan zapalny gruczołu, wywołany najczęściej chorobą Gravesa-Basedowa. Stany zapalne tarczycy często są następstwem chorób autoimmunologicznych.

Są to zaburzenia, w wyniku których układ odpornościowy pacjenta nie funkcjonuje prawidłowo i z niewiadomych przyczyn reaguje w sposób niepożądany, atakując własne komórki i wywołując w nich stan zapalny. Choroba Gravesa-Basedowa ma właśnie podłoże autoimmunologiczne.

Badanie w kierunku choroby Gravesa–Basedowa >> Badanie anty-TSHR

Jak przebiega nadczynność tarczycy?

Nie jest tak, że będziemy w stanie rozpoznać nadczynność tarczycy od razu, jak tylko się ona u nas pojawi. To choroba, która lubi się „ukrywać” nierzadko też rozwija się latami. Może się zatem zdarzyć tak, że przez pewien czas, w ogóle nie będziemy świadomi występowania u nas zaburzeń funkcjonowania tarczycy, bo nie będą one dla nas widoczne. Bardzo dużo zależy też od tego, jakie są przyczyny pojawienia się u nas tej dysfunkcji.

Jeśli mówimy o zapaleniu tarczycy, to jest spora szansa na to, że objawy oraz sam przebieg choroby, będą jedynie czasowe. Bywa, że zapalenie tarczycy spowodowane jest przez zmiany w naszym życiu, np. ciążę, czy śmierć bliskiej osoby. W momencie, kiedy nasz organizm się „uspokoi”, jest spora szansa na to, że objawy dysfunkcji tarczycy po prostu zanikną.

W przypadku, kiedy mamy do czynienia z chorobą Gravesa - Basedowa, będziemy w stanie obserwować nawracające objawy. Tutaj nie ma mowy o całkowitym zaniku choroby.

Niezależnie jednak od przyczyn nadczynności tarczycy, jeśli tylko je zaobserwujemy i otrzymamy diagnozę lekarską, powinniśmy podjąć leczenie. Ważne jest to, że nieleczone schorzenia tarczycy, mogą prowadzić do poważnych zaburzeń, związanych m.in. z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu krążenia:

• udarów mózgu, 
• zawałów serca, 
• złamań kości
• przełomu tarczycowego, który w 30. do 50. proc. przypadków prowadzi do zgonu.

Diagnostyka nadczynności tarczycy 

Lekarz na podstawie zgłaszanych przez pacjenta i zaobserwowanych w czasie wizyty objawów, charakterystycznych dla chorób tarczycy, może postawić wstępne rozpoznanie. U pacjentów, u których zachodzi uzasadnione podejrzenie nieprawidłowości w obrębie tarczycy w pierwszej kolejności wykonuje się badanie poziomu TSH we krwi. U osób z nieprawidłowym wynikiem włącza się dodatkową diagnostykę obejmującą badania laboratoryjne (stężenie hormonów tarczycy FT3 i FT4) lub badania obrazowe – np. USG tarczycy.

W rzadkich przypadkach po wykryciu nieprawidłowości w mniej inwazyjnych badaniach lekarz decyduje o konieczności wykonania biopsji.

Decyzja o zasadności i wskazaniach do badań należy do lekarza.

Co to jest przełom tarczycowy?

Kiedy mówimy o nadczynności tarczycy, nie możemy zapominać o pojęciu, jakim jest przełom tarczycowy (inaczej zwany burzą tyreotoksyczną).

Najogólniej rzecz ujmując, to gwałtowne nasilenie się objawów choroby. Zdarza się on bardzo rzadko, jednakże jest bardzo groźny – może nawet zagrażać bezpośrednio życiu. W momencie, kiedy ma miejsce przełom tarczycowy, niezbędna jest jak najszybsza hospitalizacja. Najczęstszą przyczyną jego występowania jest gwałtowne odstawienie leków przez osoby, które już wiele lat zmagają się z nadczynnością tarczycy. Występuje on też wówczas, kiedy leczenie jest przeprowadzane w niewłaściwy sposób.

Zwiększenie ryzyka wystąpienia burzy tyreotoksycznej może wynikać z:

• zakażenia wirusowego lub bakteryjnego,
• hipoglikemii,
• urazu,
• zabiegu operacyjnego zwłaszcza w obrębie tarczycy,
• kwasicy cukrzycowej.

Pamiętajmy, że im szybciej zareagujemy, tym większa szansa na zażegnanie i całkowite pozbycie się przełomu tarczycowego.

Nadczynność tarczycy leczenie

Leczenie przy nadczynności tarczycy polega na przyjmowaniu odpowiednio dobranych leków hormonalnych, których celem jest hamowanie produkcji hormonów tarczycy. W niektórych przypadkach nadczynności spowodowanej guzami konieczne jest wykonanie zabiegu operacyjnego, którego celem jest eliminacja chorej tkanki tarczycowej.

Nie jesteśmy w stanie jasno i precyzyjnie określić czasu trwania terapii. W dużej mierze zależy ona od przyczyn pojawienia się u nas choroby. Jeśli jest to typowe zapalenie tarczycy – wdraża się leczenie farmakologiczne, które może trwać nawet do roku.

W przypadku, kiedy przyczyną występowania nadczynności tarczycy jest choroba Gravesa-Basedowa – szacuje się, że leczenie będzie trwać dłużej. Czas ten jest uśredniony – może się zdarzyć, że choroba będzie nawracać i wówczas terapia sie przedłuży. Może się też zdarzyć, że już po 3 miesiącach (w przypadku kiedy mowa o zapaleniu tarczycy) nie będziemy obserwowali wyraźnych objawów.

Tarczycę należy leczyć zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego. W przypadku zaniechania leczenia musimy liczyć się z tym, że choroba będzie postępować, a w efekcie może ona doprowadzić do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu naszego organizmu.

Wpływ nadczynności tarczycy na życie codzienne

Nadczynność tarczycy nie jest chorobą, która uniemożliwia nam normalne funkcjonowanie. To nie jest tak, że jeśli schorzenie to zostanie u nas zdiagnozowane, możemy pożegnać się z „normalnym” życiem. Podstawą jest leczenie farmakologiczne bądź inne zgodne z rekomendacjami lekarza prowadzącego (jod, chirurgia). Dieta, redukcja stresu, ruch sprzyjają leczeniu, ale podstawą jest przyjmowanie leków i poddanie się terapii.

Należy zadbać o prawidłowo zbilansowaną dietę. Zaleca się spożywać codziennie 5 porcji warzyw, dieta przy nadczynności tarczycy powinna zawierać pełnoziarniste produkty oraz chudy nabiał i mięso. Wybierając technikę przygotowania żywności należy brać pod uwagę metody pozwalające na rezygnację z tłuszczu – duszenie, gotowanie.

Nadczynność tarczycy w ciąży

Problem związany z nadczynnością tarczycy u kobiet ciężarnych występuje u zaledwie 0,1-0,4 proc. kobiet. Musimy mieć też świadomość, że samo rozpoznanie objawów nadczynności, wcale nie jest proste. Będąc w ciąży, powinnyśmy być pod stałym nadzorem lekarza. Tylko w ten sposób będziemy w stanie szybko rozpoznać potencjalne zagrożenie.

Reasumując, problemy związane z nadczynnością tarczycy nie mogą być bagatelizowane. Tak, jak w przypadku każdego innego schorzenia czy dysfunkcji naszego organizmu, tak i w tym przypadku, profilaktyka będzie odgrywała kluczową rolę.