Hormon tyreotropowy (TSH). Czym jest, kiedy badać i jak interpretować wyniki

Hormon tyreotropowy (TSH) to hormon produkowany przez przysadkę mózgową, a jego zadaniem jest pobudzanie tarczycy do wytwarzania i wydzielania hormonów T3 (trijodotyronina) oraz T4 (tyroksyna). Badanie TSH jest jednym z badań krwi wykorzystywanym w diagnostyce endokrynologicznej. 

Spis treści:

1. Od czego jest tarczyca?
2. TSH badanie - kiedy je wykonać?
3. Problemy z tarczycą a TSH
4. Interpretacja wyników TSH
5. Dlaczego tarczyca nie funkcjonuje prawidłowo?

Od czego jest tarczyca?

Tarczyca to niewielki gruczoł, znajdujący się z przodu szyi, u jej nasady. Pełni bardzo istotną funkcję w regulacji hormonalnej.  Głównym zadaniem tarczycy jest produkcja hormonów T3 i T4, nasilających procesy metabolizmu.

Ponadto hormony tarczycy hamują wydzielanie TSH, dzięki czemu stężenie hormonów w organizmie utrzymuje się na właściwym poziomie. Prawidłowe funkcjonowanie tarczycy jest niezbędne m.in. do właściwego działania układu krążenia.

TSH badanie - kiedy je wykonać?

Badanie TSH dostarcza lekarzom informacji na temat poprawności działania tarczycy. Stężenie TSH oznaczane jest na podstawie próbki krwi pacjenta.

Wykonanie badania: Krew żylną należy pobrać w godzinach porannych, wówczas wynik jest najbardziej miarodajny. Pora dnia jest bardzo istotna, ponieważ działanie układu hormonalnego w dużym stopniu zależy od rytmu dobowego organizmu.

Przygotowanie do badania: W przeciwieństwie do wielu innych badań, do badania TSH nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Nie ma też konieczności przychodzenia na badanie na czczo. Ważna jest jedynie pora dnia.

Wynik TSH

Wynik TSH jest podstawą w przypadku diagnozowania niedoczynności bądź nadczynności tarczycy. Decyzję o konieczności oceny funkcjonowania tarczycy podejmuje lekarz na podstawie wywiadu chorobowego przeprowadzonego z pacjentem.

Jeżeli zgłasza on wiele objawów charakterystycznych dla zaburzeń tarczycy, TSH jest badaniem, które wykonywane jest w pierwszej kolejności.

Problemy z tarczycą a TSH

Takie dolegliwości, jak:

• wypadanie włosów, 
• zmęczenie, 
• wzrost masy ciała, 
• zaparcia 

to najczęstsze powody, dla których warto wykonać diagnostykę tarczycy, a szczególnie badanie hormonu tyreotropowego.
Jednak nie zawsze mają one związek z chorobą tego gruczołu. Objawy takie, jak:

• przyspieszone bicie serca, 
• podwyższone ciśnienie tętnicze, 
• spadek masy ciała, 
• problem z nietolerancją wysokich temperatur, 
• bezsenność,
• nadpobudliwość 

mogą świadczyć o nadczynności tarczycy. Pacjenci cierpiący na to zaburzenie często uskarżają się na problemy ze snem. Nadczynność tarczycy objawiać się może także wzmożoną potliwością, drżeniem rąk oraz osłabieniem mięśni czy biegunkami.

W przypadku niedoczynności tarczycy bardzo często obserwuje się wzrost masy ciała, suchą skórę (zwłaszcza na łokciach i kolanach), osłabienie i obniżenie nastroju, zaparcia, a także spowolnioną akcję serca. Pacjenci często skarżą się na to, że szybko marzną.

U osób w starszym wieku, u których współwystępują choroby układu sercowo-naczyniowego, często dochodzi do nasilenia objawów niewydolności krążenia. 

Interpretacja wyników TSH

Podanie jednych, ogólnie przyjętych wartości referencyjnych badania stężenia TSH jest trudne. Przedziały określające wartości prawidłowe mogą bowiem różnić się, w zależności od laboratorium, w którym badanie zostało wykonane.

Wynik badania hormonu tyreotropowego zależy od wykorzystanych w badaniu odczynników oraz sprzętu diagnostycznego. Dlatego laboratoria podają obok wyniku zakres prawidłowych norm, w odniesieniu do których należy analizować wynik badania pacjenta.

Wszelkie odchylenia od normy należy skonsultować z lekarzem, który podejmie decyzję dotyczącą dalszej diagnostyki pacjenta.

Dlaczego tarczyca nie funkcjonuje prawidłowo?

Przyczyny są różne. Mogą być związane np. z toczącym się w tarczycy procesem zapalnym lub chorobami o podłożu autoimmunologicznym.

U pacjentów często diagnozuje się chorobę Hashimoto, nazywaną także zapaleniem tarczycy typu Hashimoto, chorobę Gravesa-Basedowa czy wole guzkowe toksyczne.

U niektórych osób, problemy z nieprawidłowym stężeniem TSH występują wtórnie, jako efekt leczenia zastępczego hormonami tarczycy, w przypadku gdy hormony nie są podawane w odpowiedniej dawce.

Wśród rzadziej występujących przyczyn zaburzeń tarczycy wskazuje się choroby przysadki mózgowej, w szczególności guzy przysadki lub otaczających ją tkanek. Wówczas guz, który uciska na przysadkę mózgową powoduje m.in. dodatkowe wydzielanie TSH.

Drugą, również rzadko występującą przyczyną, jest tzw. zespół Sheehana.

Dowiedz się więcej:

Badanie profil Tarczycowy pełny (TSH, FT3, FT4)