Badanie na koronawirusa SARS-COV-2, rodzaje badań na COVID-19, gdzie wykonać?

Mimo braku precyzyjnych danych, wiadomo, że część osób przechodzi chorobę związaną z nowym koronawirusem SARS-CoV-2 (ang. severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) bezobjawowo lub tylko z łagodnymi objawami. Te osoby mogą nawet nie zdawać sobie sprawy, że zostały zakażone, i z jednej strony nieświadomie „przekazywać” wirusa innym osobom, z którymi będą miały kontakt, z drugiej – po przechorowaniu nabywają odporność. Z myślą m.in. o tej grupie osób na rynku pojawiły się oprócz tradycyjnego badania molekularnego, badania przeciwciał przeciw SARS-CoV-2.

Spis treści:

1. Badanie na koronawirusa, rodzaje testów na SARS-COV-2
2. Badania przeciwciał SARS-CoV-2
3. Genetyczny test przesiewowy SARS-CoV-2 FRANKD
4. Wymaz w kierunku SARS-CoV-2 wykonywany metodą RT-PCR
5. Objawy zakażenia COVID-19 a testy diagnostyczne
6. W jakich sytuacjach wykonuje się badania przeciwciał?
7. Badanie przeciwciał, interpretacja i ograniczenia
8. Testy przeciwciał metodą ELISA lub CLIA

Badanie na koronawirusa, rodzaje testów na SARS-COV-2

Badania przeciwciał wykrywają białka wytwarzane przez układ odpornościowy, by chronić organizm przed obcymi strukturami (antygenami), np. podczas infekcji wirusowej. W testach przeciwciał przeciw SARS-CoV-2 wykrywa się najczęściej przeciwciała klasy IgG, IgM, IgA. Materiałem do badania jest krew pobrana z żyły. W porównaniu z testami wykorzystującymi techniki molekularne są one szybsze, tańsze i mogą być wykonywane na większą skalę. Niemniej zwraca się uwagę, że ich ograniczeniem jest użyteczność kliniczna ponieważ są one jedynie uzupełnieniem diagnostyki molekularnej.

Badania przeciwciał SARS-CoV-2

 Genetyczny test przesiewowy SARS-CoV-2 FRANKD

To molekularny test, wykrywający materiał genetyczny wirusa, który umożliwia szybkie wykluczenie lub potwierdzenie obecności wirusa SARS-CoV-2. Genetyczny test FRANKD jest badaniem przesiewowym, co oznacza, że umożliwia szybkie przebadanie jednorazowo nawet kilkuset osób, a tym samym zidentyfikowanie tych, które są potencjalnym źródłem zakażeń dla innych. W przeciwieństwie do złotego standardu w diagnostyce koronawirusa, jakim jest zalecany przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) test RT-PCR, pozwala na znaczne skrócenie czasu badania i oczekiwania na wynik, wykrywa jednak jedną sekwencję genową wirusa, a nie dwie, jak test RT-PCR. Nie jest on jednak traktowany jako potwierdzenie zakażenia przez PSSE (zależy to od indywidualnej decyzji) – do potwierdzenia zakażenia SARS-CoV-2 konieczne jest wykonanie testu RT-PCR.
W przypadku uzyskania wyniku dodatniego testu FRANKD, potwierdzającego zakażenie, w cenie badania, z tej samej próbki pobranego materiału, wykonywany jest test genetyczny RT-PCR.
Materiałem do badania jest wymaz z gardła i nosa lub nosogardła.

Wymaz w kierunku SARS-CoV-2 wykonywany metodą RT-PCR

Podstawową metodą potwierdzającą zakażenie wirusem SARS-CoV-2 jest badanie molekularne wykrywające RNA wirusa. W mediach i publikacjach często używa się skrótu RT-PCR (ang. reverse-transcription polymerase chain reaction), pochodzącego od wykorzystywanej w tym badaniu techniki do wykrywania materiału genetycznego. Materiałem do badania są wydzieliny chorego z górnych lub dolnych dróg oddechowych, najczęściej z błon śluzowych gardła i nosa, pobierane metodą wymazu. Jest to jedyne badanie służące do wykrywania obecności wirusa, jak również w ocenie eliminacji wirusa z dróg oddechowych (w badaniach kontrolnych). Badanie wykonywne jest w Punktach Pobrań na terenie całego kraju.

Antygenowe testy na koronawirsa

W niektórych krajach są również dostępne testy antygenowe, które jak sama nazwa wskazuje wykrywają antygeny SARS-CoV-2. Nie są one jednak obecnie zalecane z uwagi na ograniczone dane, które potwierdzałyby ich wiarygodność.

Wiarygodność każdego testu powinna być zweryfikowana w populacji, w której ma być stosowany.

Objawy zakażenia COVID-19 a testy diagnostyczne

Duże znaczenie w wyborze i interpretacji testów w kierunku zakażenia SARS-CoV-2 ma czas od momentu wystąpienia objawów. W pierwszej fazie choroby, najwyższą czułość diagnostyczną mają testy wykrywające materiał genetyczny wirusa (czyli RT-PCR). Z kolei najwyższe stężenie przeciwciał pojawia się zwykle między 10. a 21. dniem od wystąpienia objawów COVID-19 (ang. Coronavirus Disease 2019) – jest to okres, w którym te testy osiągają najwyższą dla nich czułość (czyli zwykle w 2-3. tyg. od zachorowania). W tym okresie zwykle materiał genetyczny wirusa nie jest już wykrywany w badaniu RT-PCR, co oznacza brak zakaźności.

W niedawno opublikowanym badaniu chińskich naukowców, w pierwszym tygodniu od wystąpienia objawów przeciwciała IgM i IgG były wykrywane u mniej niż 40% pacjentów, ale ta wartość znacznie wzrosła w dniu 15. – 100% dla IgG i IgM, 94,3% dla IgM i 79,8% dla IgG. Te wyniki wskazały na szczególnie wysoką wartość oceny stężenia obu przeciwciał (IgG i IgM) łącznie po 2 tyg. od wystąpienia choroby. Obecnie jednak nie ma wyraźnych zaleceń, które wskazywałyby na wyższość któregokolwiek z badań przeciwciał (IgG, IgM czy IgG i IgM).

W jakich sytuacjach wykonuje się badania przeciwciał?

• U osób, które prawdopodobnie przebyły infekcję, ale miała ona charakter bezobjawowy lub łagodny przebieg – w tej grupie osób wynik dodatni musi być potwierdzony uzyskaniem negatywnego wyniku testu RT-PCR.
• W badaniach populacyjnych, by określić, jaki procent osób nabył już odporność na SARS-CoV-2.
• U ozdrowieńców, by uzyskać osocze do leczenia innych pacjentów.

Badanie przeciwciał, interpretacja i ograniczenia

Ujemny wynik badania przeciwciał nie pozwala na wykluczenie zakażenia ponieważ przeciwciała mogły się jeszcze nie pojawić.

Dodatni wynik badania przeciwciał zawsze wymaga potwierdzenia badaniem molekularnym RT-PCR.

Obecność przeciwciał anty-SARS-CoV-2 w klasie IgG łącznie z ujemnym wynikiem testu potwierdza przebycie zakażenia.

Badanie przeciwciał nie pozwala na określenie, kiedy osoba przebyła infekcję.

Obecnie zaleca się, by badania przeciwciał były wykonywane tylko na skierowanie lekarza. Lekarz lub instytucja, które zlecają wykonanie tego badania powinny zinterpretować wynik testu, a w przypadku uzyskania wyniku dodatniego zlecić i pokryć koszt testu RT-PCR.

Testy przeciwciał metodą ELISA lub CLIA

Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w swoich zaleceniach uznała, że obecnie jedyne badania przeciwciał SARS-CoV-2 o potwierdzonej jakości to testy z krwi wykonywane metodą immunoenzymatyczną (ELISA) lub chemiluminescencji (CLIA).

Światowa Organizacja Zdrowia nie zaleca wykonywania badania przeciwciał przeciw SARS-CoV-2 metodą kasetkową (czyli z użyciem tzw. szybkich testów diagnostycznych) ze względu na brak wystarczających danych potwierdzających ich wiarygodność.

Referencje:

Dzierżanowska-Fangrat K., Horban A., Szmitkowski M. i wsp. Stanowisko Konsultantów Krajowych w dziedzinie Mikrobiologii Lekarskiej, Chorób Zakaźnych, Diagnostyki Laboratoryjnej oraz Prezesa Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych w sprawie oznaczania swoistych przeciwciał i antygenów w diagnostyce zakażenia SARS-CoV-2.

European Centre for Disease Prevention and Control. Immune responses and immunity to SARS-CoV-2, https://www.ecdc.europa.eu/en/covid-19/latest-evidence/immune-responses (dostęp: 16.06.2020 r.).

"Juanjuan Zhao, Quan Yuan, Haiyan Wang, Wei Liu, Xuejiao Liao, Yingying Su, Xin Wang, Jing Yuan, Tingdong Li, Jinxiu Li, Shen Qian, Congming Hong, Fuxiang Wang, Yingxia Liu, Zhaoqin Wang, Qing He, Zhiyong Li, Bin He, Tianying Zhang, Yang Fu, Shengxiang Ge, Lei Liu, Jun Zhang, Ningshao Xia, Zheng Zhang, Antibody responses to SARS-CoV-2 in patients of novel coronavirus disease 2019, Clinical Infectious Diseases, ciaa344, "
https://doi.org/10.1093/cid/ciaa3442

"Centers for Disease Control and Prevention"
https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/lab/resources/antibody-tests-guidelines.html

"Advice on the use of point-of-care immunodiagnostic tests for COVID-19"
https://www.who.int/news-room/commentaries/detail/advice-on-the-use-of-point-of-care-immunodiagnostic-tests-for-covid-19

"Koronawirus (SARS-CoV-2) – przyczyny, objawy, leczenie"
https://www.medistore.com.pl/zdrowie/koronawirus

Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji. Zalecenia w COVID-19. Wersja 1.0 – 23.04.2020 r.