Zapalenie oskrzeli – przyczyny, objawy i leczenie

Zapalenie oskrzeli jest chorobą, która może rozpoczynać się bardzo podstępnie. W początkowym okresie przypomina przeziębienie. W praktyce medycznej wskazuje się, że zapalenie oskrzeli może być ostre lub przewlekłe, a klasyfikacja danego przypadku związana jest m.in. z czasem trwania choroby. Ostre i przewlekłe zapalenie oskrzeli to odrębne jednostki chorobowe, które mają różne przyczyny i wymagają innego leczenia.

Przyczyny zapalenia oskrzeli

Zapalenie oskrzeli jest chorobą, którą w zdecydowanej większości przypadków wywołują te same wirusy co przeziębienie i grypę. Do rzadkości należy zapalenie oskrzeli wywołane przez bakterie, najczęściej przez tzw. bakterie atypowe. Najwięcej zachorowań przypada w okresie jesienno-zimowym.

Zapalenie oskrzeli może się rozwinąć, jako powikłanie po przebytym przeziębieniu. Wirusy, które powodują przeziębienie, niekiedy atakują również dolne drogi oddechowe i wówczas może dojść do zapalenia oskrzeli. Przeziębienie osłabia układ odpornościowy, co sprawia, że jesteśmy bardziej podatni na infekcje bakteryjne oskrzeli i płuc.

Dlatego przeziębienia, a także grypy nie wolno bagatelizować. Należy zadbać o odpoczynek i najlepiej przez kilka dni pozostać w domu, aby nie doszło do nasilenia objawów lub rozwinięcia się innych infekcji.

Objawy zapalenia oskrzeli

U większości pacjentów choroba rozwija się w następstwie wirusowej infekcji górnych dróg oddechowych. Problemy z oskrzelami najczęściej objawiają się uporczywym kaszlem, któremu towarzyszy odkrztuszanie wydzieliny, o charakterystycznym śluzowym (białym) lub ropnym (żółtym) charakterze. Przy ostrym zapaleniu oskrzeli kaszel utrzymuje się do trzech tygodni.

Chorzy zgłaszają także takie objawy, jak gorączka, często wysoka. Uskarżają się na ogólne złe samopoczucie i osłabienie, a także ból mięśni, czasami świszczący oddech. Podczas badania osłuchowego lekarz może stwierdzić furczenia, świsty czy rzężenia. Objawy, jakie występują podczas zapalenia oskrzeli bardzo często przypominają grypę lub przeziębienie, dlatego wielu pacjentów zastanawia się, czy zgłaszać się do lekarza. Niepokój każdorazowo powinien wzbudzić świszczący oddech, któremu może towarzyszyć ból w klatce piersiowej, a także duszność

Do lekarza należy zgłosić się także wtedy, gdy gorączka (powyżej 38 stopni) utrzymuje się od co najmniej kilku dni, a ogólne objawy złego samopoczucia i kaszel nie ustępują lub się nasilają. W związku z tym, że objawy zapalenia oskrzeli mogą przypominać zapalenie płuc, bardzo ważne jest jego wykluczenie. Dlatego może okazać się konieczna dalsza diagnostyka, o czym decyduje lekarz na podstawie badania pacjenta.

Jeżeli kaszel utrzymuje się powyżej trzech miesięcy w roku, można podejrzewać przewlekle zapalenie oskrzeli. Jego przyczyną są zazwyczaj czynniki środowiskowe, np. długotrwała ekspozycja na dym tytoniowy, zanieczyszczenia, toksyny czy zapylone powietrze.

Objawy zapalenia oskrzeli:

• uporczywy kaszel,
• wysoka gorączka,
• złe samopoczucie, osłabienie,
• ból mięśni,
• świszczący oddech,
• ból w klatce piersiowej,
• duszność.

Leczenie zapalenie oskrzeli

W leczeniu zapalenia oskrzeli ważna jest obserwacja i łagodzenie objawów. Najważniejsze jest to, aby pozostać w domu. Organizm potrzebuje przede wszystkim regeneracji, aby układ odpornościowy mógł poradzić sobie z chorobą. W przypadku, gdy pacjentowi dokucza wysoka gorączka, wówczas należy pamiętać, aby przyjmować duże ilości płynów, jednak muszą być to napoje niegazowane.

Najlepszym rozwiązaniem jest spożywanie wody zamiast słodkich napojów. Ma to o tyle duże znaczenie, że podczas gorączki bardzo łatwo jest doprowadzić do odwodnienia organizmu. Zaleca się także stosowanie doraźnych środków obniżających temperaturę, najlepiej na bazie paracetamolu lub ibuprofenu. U pacjentów, u których kaszel jest bardzo nasilony można włączyć leczenie, którego celem będzie ułatwienie odkrztuszania zalegającej w oskrzelach wydzieliny. Tutaj duże zastosowanie znajdują leki wykrztuśne, często występujące w postaci syropów.

Jeżeli u pacjentów występuje tzw. suchy kaszel, wtedy doskonale sprawdzają się leki przeciwkaszlowe. Zdarza się, że w przypadku zaostrzenia objawów chorobowych, w tym jeśli u pacjenta występuje duszność, świsty w oskrzelach lub kaszel jest naprawdę intensywny, lekarze decydują się na włączenie leków rozkurczających oskrzela, których zadaniem jest ułatwienie oddychania i odkrztuszania wydzieliny. Nie stosuje się ich jednak rutynowo.

W przypadku zdiagnozowanego zapalenia oskrzeli zazwyczaj nie stosuje się antybiotyków, gdyż nie będą one działać na wirusy, a to właśnie wirusy najczęściej wywołują chorobę.

Zapalenie oskrzeli u dziecka

Zapalenie oskrzeli jest chorobą często diagnozowaną u dzieci, które trafiają do pediatry z uporczywym kaszlem. U dzieci, podobnie jak i u dorosłych, chorobę w około 90% wywołują wirusy. W przypadku dzieci ciężko w sposób jednoznaczny wskazać objawy choroby, gdyż zależą one m. in. od wieku dziecka, a także rozległości zakażenia. Im dziecko młodsze, tym przebieg choroby może być cięższy, a u niemowląt nawet zagrażający życiu.

Zazwyczaj u maluchów w pierwszej kolejności obserwuje się objawy nieżytu nosa oraz gardła. Potem pojawia się kaszel. W początkowej fazie jest on suchy i bardzo męczący. Następnie przeradza się w kaszel mokry i na tym etapie dziecko bardzo intensywnie odkrztusza wydzielinę. U dzieci, zwłaszcza małych, może pojawić się problem z odkaszlnięciem wydzieliny. Najczęściej jest ona przez nie połykana, co z kolei wywołuje wymioty.


Wydzielina zalegająca w drogach oddechowych powoduje obniżenie drożności oskrzeli. Wówczas u dzieci można stwierdzić w badaniu osłuchowym charakterystyczny, głośny, świszczący oddech.  Można też zaobserwować wyraźnie złe samopoczucie, a niekiedy bóle brzucha. Nie wszystkie jednak z wymienionych objawów występują jednocześnie u każdego dziecka. W przypadku najmłodszych w przebiegu choroby duże znaczenie mają takie czynniki, jak wilgotne oraz chłodne powietrze czy nieprawidłowo i zbyt mało wietrzone mieszkanie.

Większość objawów ostrego zapalenia oskrzeli utrzymuje się przez mniej więcej tydzień, po czym stopniowo ustępuje, natomiast kaszel może utrzymać się nawet do trzech tygodni.

Zapalenie oskrzeli u dorosłych

Zapalenie oskrzeli u dorosłych niestety często bywa bagatelizowane i mylone z przeziębieniem lub grypą. Często zdarza się, że zapalenie oskrzeli jest następstwem nieprawidłowego leczenia właśnie przeziębienia lub powikłaniem grypy.

Jak leczyć zapalenie oskrzeli w ciąży?

W przypadku zakażenia dróg oddechowych u kobiet w ciąży, należy skonsultować się z lekarzem, który postawi rozpoznanie i zaleci dalsze postępowanie. Zapalenie oskrzeli w ciąży, jak każda choroba, może spowodować powikłania i zagrożenie dla przebiegu ciąży. U kobiet ciężarnych problem polega również na tym, że ze względu na rozwijający się w macicy płód, kobiety nie mogą przyjmować wielu dostępnych leków.

Dlatego też najlepszym rozwiązaniem jest unikanie zachorowania. Nie jest to oczywiście łatwe, dlatego tak ważna jest profilaktyka, m.in. w miarę możliwości unikanie bezpośrednich kontaktów z osobami chorymi, przebywania w zatłoczonych pomieszczeniach, gdyż wirusy przenoszą się drogą kropelkową.


Jeśli już dojdzie do infekcji, kobieta powinna skontaktować się z lekarzem. Warto pić dużo płynów i dużo odpoczywać. Aby złagodzić męczący kaszel, można zadbać o wyższe ułożenie klatki piersiowej podczas snu (dodatkowa poduszka) oraz o dopływ świeżego powietrza. Zaniedbana bądź niewłaściwie leczona infekcja może być przyczyną komplikacji.

Leczenie zapalenia oskrzeli u kobiet ciężarnych polega przede wszystkim na leczeniu zachowawczym i odpoczynku. Warto rozważyć wprowadzenie inhalacji, np. z soli fizjologicznej, która ułatwi rozpuszczanie wydzieliny i odkrztuszanie jej, co z kolei będzie zapobiegało wtórnym zakażeniom.

Decyzja o włączeniu innych leków, jak np. leki wykrztuśne, powinna być podjęta przez lekarza ginekologa lub lekarza rodzinnego na podstawie indywidualnej sytuacji pacjentki oraz oceny ryzyka i korzyści, dla matki i dziecka.  

Zapalenie oskrzeli czy astma?

Czasem zdarza się, że pacjenci z męczącym, długotrwałym kaszlem zastanawiają się, czy powodem dolegliwości jest zapalenie oskrzeli czy astma? Przyczyny obu chorób są różne.

Zapalenie oskrzeli wywołują wirusy, natomiast astma jest chorobą przewlekłą, charakteryzująca się przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych o różnej etiologii. W przebiegu astmy dochodzi do ograniczenia przepływu powietrza przez drogie oddechowe i ich nadreaktywności.

Przewlekłe zapalenie oskrzeli

W przypadku przewlekłego zapalenia oskrzeli, objawy choroby utrzymują się dłużej niż 8 tygodni. Wśród podstawowych przyczyn przewlekłego procesu zapalnego w oskrzelach wskazuje się negatywne działanie czynników środowiskowych, w szczególności palenia tytoniu.