Grzybica stóp - jak ją rozpoznać? Objawy i leczenie

Grzybica stóp to częsta infekcja wywoływana przez grzyby, która objawia się m.in. swędzeniem, zaczerwienieniem, łuszczeniem się skóry oraz pęknięciami między palcami. Do najczęstszych jej przyczyn należą kontakt z zakażonymi powierzchniami, takimi jak podłogi w basenach, siłowniach czy saunach, noszenie ciasnego, nieoddychającego obuwia, nadmierna potliwość stóp oraz niewłaściwa higiena. Leczenie polega na stosowaniu miejscowych preparatów przeciwgrzybiczych, a w cięższych przypadkach może być konieczna terapia doustna. 

Czym jest grzybica stóp?

Grzybica stóp to infekcja wywoływana przez dermatofity, jest jedną z wielu form grzybiczego zakażenia skóry. Stanowi drugą najczęstszą infekcję po grzybicy paznokci, z którą często współwystępuje. Dotyczy podeszwowej powierzchni stóp, palców i fałdów międzypalcowych. Schorzenie to jest powszechne i może dotknąć każdego, niezależnie od wieku czy płci, zwłaszcza w wilgotnych i ciepłych warunkach, które sprzyjają rozwojowi grzybów, m.in.:

• baseny, sauny, siłownie, czy wspólne prysznice, gdzie ludzie chodzą boso;
• buty i skarpety wykonane z materiałów syntetycznych, które nie pozwalają na wentylację;
• niezachowywanie odpowiedniej higieny stóp, zwłaszcza brak regularnego mycia i osuszania stóp.

Infekcja może przebiegać bez dolegliwości bólowych, co sprawia, że łatwo ją przeoczyć. Grzybica stóp jest chorobą zakaźną, przenoszoną zarówno przez bezpośredni kontakt z zainfekowaną skórą, jak i poprzez skażone przedmioty lub powierzchnie, takie jak ręczniki, podłogi w miejscach publicznych, dywany czy obuwie. Źródłem zakażenia grzybiczego mogą być także zwierzęta np. psy, koty, świnki morskie i chomiki.

Konsultacja dermatologa

od 100,00 zł

UMÓW SIĘ!

*Cena może się różnić w zależności od miasta i placówki.

Jakie sa rodzaje grzybicy stóp?

Wyróżnia się trzy główne postacie grzybicy stóp, z których każda ma swoje charakterystyczne objawy. Zrozumienie tych różnic jest kluczowe dla właściwej diagnozy i skutecznego leczenia. Najczęściej spotykane rodzaje grzybicy stóp to:

1. Grzybica międzypalcowa (wyprzeniowa)

Jest to najczęstsza forma grzybicy stóp, atakująca przestrzenie między palcami (najczęściej występuje między III i IV przestrzenią międzypalcową). Objawia się złuszczaniem, pęknięciami i maceracją naskórka, często powodując swędzenie i pieczenie. Skóra w zaatakowanych miejscach jest wilgotna i ma biało-szary odcień. Grzybica międzypalcowa może również występować razem z grzybicą paznokci.

2. Grzybica potnicowa (dyshydrotyczna)

Charakteryzuje się pęcherzykami wypełnionymi zwykle przeźroczystym płynem, które otacza rumień. Pęcherzyki te mogą zlewać się ze sobą, a gdy pękają, tworzą sączące się nadżerki. Najczęściej występują na podeszwach stóp, a ich pęknięcie powoduje intensywne pieczenie. Często mylona z alergicznymi wypryskami, dlatego diagnoza może wymagać badań laboratoryjnych.

3. Grzybica złuszczająca (hiperkeratotyczna, mokasynowa)

Obejmuje nieraz całe podeszwy stóp, może także obejmować boczne powierzchnie, a nawet grzbiet stóp. Powoduje zmiany rumieniowo-złuszczające, charakteryzujące się intensywnym złuszczaniem. Skóra staje się gruba, sucha i łuszcząca, a w niektórych przypadkach mogą pojawić się głębokie, bolesne pęknięcia, które mogą prowadzić do nadkażeń bakteryjnych. Ta odmiana grzybicy jest przewlekła i trudna do wyleczenia.

Znacznie rzadziej występujące postaci to grzybica wrzodziejąca. Najrzadsza forma, prowadząca do tworzenia międzypalcowych nadżerek i owrzodzeń, które powstają z pęcherzy. Ta postać jest zwykle związana wtórną infekcją bakteryjną i może powodować groźniejsze jednostki chorobowe.

Kto jest najbardziej narażony na grzybicę stóp?

Choć grzybica stóp może dotknąć każdego, istnieją pewne grupy osób, które są na nią szczególnie narażone. Wynika to ze specyficznych czynników zdrowotnych i środowiskowych, które zwiększają ryzyko infekcji w tych grupach. 

Do grup tych należą:

• osoby z cukrzycą – cukrzyca osłabia odporność, co sprzyja infekcjom grzybiczym. Dodatkowo, problemy z krążeniem oraz wysokie stężenie glukozy we krwi stwarzają idealne warunki dla rozwoju grzybów;
• osoby z obniżoną odpornością – ludzie z niedoborami odporności lub chorobami przewlekłymi osłabiającymi odporność (cukrzycą, chorobami nerek i wątroby) są bardziej podatni na infekcje grzybicze. Dodatkowo przyjmowanie leków immunosupresyjnych, cytostatycznych czy sterydowych np. po przeszczepach organów, upośledza odporność zwiększając ryzyko grzybicy stóp;
• sportowcy i osoby korzystające z basenów i saun – częsty kontakt z wilgotnymi powierzchniami przy korzystaniu z pryszniców i basenów, sprzyja zakażeniom grzybiczym;
• osoby wykonujące pewne zawody – takie jak górnicy, a także uczniowie mieszkający w internatach, skoszarowani żołnierze czy uczestnicy turnusów sanatoryjnych, są szczególnie narażone na ryzyko zakażenia;
• osoby noszące niewygodne i nieprzewiewne obuwie – ciasne buty, zwłaszcza wykonane z syntetycznych materiałów, które nie przepuszczają powietrza sprzyjają rozwojowi grzybów przez powodowanie nadmiernego pocenia się stóp.

Jak rozpoznać grzybicę stóp? Objawy 

W początkowej fazie grzybica stóp może objawiać się łagodnymi symptomami, które łatwo przeoczyć. Dlatego wczesne rozpoznanie tych objawów jest kluczowe dla szybszego i krótszego leczenia. 

Do pierwszych oznak grzybicy stóp należą:

• łuszczenie się skóry – często na piętach lub między palcami, mylone z suchością skóry.
• zaczerwienienie skóry – najczęściej występuje między palcami;
• swędzenie – łuszczeniu i zaczerwienieniu może towarzyszyć świąd;
• piekący ból – zwłaszcza między palcami;
• małe pęcherzyki wypełnione płynem i otoczone rumieniem – mogą pękać, powodując bolesne ranki;
• obrzęk i stan zapalny – skóra wokół zakażonych obszarów staje się opuchnięta i zaczerwieniona, co jest oznaką stanu zapalnego.
• zmiany w wyglądzie paznokci – paznokcie ulegają zmianie zabarwienia na żółte lub białe. Mogą stać się grube, łamliwe, zrogowaciałe, a w niektórych przypadkach oddzielać się od łożyska. Są to objawy wskazujące na rozprzestrzenienie się grzybicy na paznokcie (onychomikozę).

Zaawansowane objawy grzybicy

W miarę postępu choroby objawy stają się bardziej intensywne i uciążliwe, a infekcja wymaga dłuższego czasu potrzebnego do wyleczenia. Jeśli wczesne objawy zostaną zignorowane, mogą prowadzić do poważniejszych zmian skórnych i powikłań.

Zdjęcie: JeannieR / Shutterstock

Jak sprawdzić czy to grzybica stóp?

Diagnozowanie grzybicy stóp wymaga konsultacji lekarskiej i badania fizykalnego, a czasem dokładnych badań, aby wykluczyć inne schorzenia dermatologiczne, takie jak łuszczyca czy wyprysk. Kluczowym krokiem jest analiza mikrobiologiczna zeskrobin skóry i fragmentów paznokcia, która pozwala na identyfikację rodzaju grzyba i dobór odpowiedniego leczenia.

W niektórych przypadkach konieczne jest także badanie histopatologiczne. To badanie szczegółowo analizuje zmienioną tkankę, co dodatkowo potwierdza diagnozę i pomaga w precyzyjnym ustaleniu planu leczenia.

Konsultacja dermatologa

od 100,00 zł

UMÓW SIĘ!

*Cena może się różnić w zależności od miasta i placówki.

Jak leczyć grzybicę na stopach?

Leczenie grzybicy stóp wymaga stosowania leków przeciwgrzybiczych, które zwalczają infekcje. Miejscowa terapia przeciwgrzybicza jest leczeniem z wyboru dla większości pacjentów. Ogólnoustrojowe leki przeciwgrzybicze są przede wszystkim zarezerwowane dla pacjentów, u których nie powiodło się leczenie miejscowe.

Jakie leki na grzybicę stóp?

Do najczęściej stosowanych substancji leczniczych należą:

• klotrimazol – w postaci kremu aplikowanego miejscowo, działa grzybobójczo i hamuje wzrost grzybów, prowadząc do ustąpienia infekcji;
• ekonazol – krem, skuteczny w leczeniu różnych grzybic skóry, w tym grzybicy stóp;
• mikonazol – dostępny jako krem, puder, żel, aerozol. Może być stosowany również profilaktycznie jako puder do wnętrza butów i skarpetek;
• bifonazol – dostępny w postaci kremu, maści i aerozolu. Stosowany w celu leczenia miejscowego grzybicy stóp, rąk, skóry;
• terbinafina – lek stosowany miejscowo lub doustnie w formie tabletek. Jest jednym z najskuteczniejszych środków przeciwgrzybiczych, szczególnie w ciężkich i przewlekłych infekcjach.

W zaawansowanych przypadkach lekarze mogą zalecić leczenie doustne, polegające na przyjmowaniu tabletek działających systemowo na cały organizm. Terapia ta może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy, w zależności od ciężkości infekcji. Istotne jest, żeby leczenie miejscowe i doustne kontynuować także po ustąpieniu objawów. O leczeniu decyduje lekarz.

Naturalne i domowe sposoby leczenia

Grzybice należą do trudnych do wyleczenia jednostek chorobowych, wymagających długotrwałego leczenia przeciwgrzybiczego. Naturalne metody mogą być stosowane jedynie jako uzupełnienie leczenia farmakologicznego lub profilaktycznie. Do najpopularniejszych metod wspomagających należą:

• olejek z drzewa herbacianego – posiada właściwości przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne. Można go stosować bezpośrednio na skórę lub dodawać do kąpieli stóp;
• rozmaryn – stosowany w formie kąpieli stóp, łagodzi ból i swędzenie dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym;
• aloes – łagodzi podrażnienia i wspomaga regenerację skóry. Żel aloesowy można nakładać bezpośrednio na zmienioną chorobowo skórę;
• żyworódka – posiada właściwości przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne. Liście żyworódki można przykładać bezpośrednio do zmienionych miejsc;

Skuteczność działania grzybobójczego powyżej wymienionych metod nie została potwierdzona w badaniach naukowych.

W przypadku infekcji, oprócz leczenia zaleconego przez lekarza, ważne jest również odpowiednie dezynfekowanie szczotek, grzebieni, zabawek, odzieży, obuwia i pościeli. Jednym z możliwych sposobów jest zamknięcie obuwia na 24 godziny w szczelnym worku z roztworem 10% formaliny. Nie wolno także zapominać o zwierzętach domowych, które mogą być źródłem zakażenia i również mogą wymagać leczenia.

Profilaktyka grzybicy stóp

Aby uniknąć grzybicy stóp i jej powikłań, kluczowe jest zachowanie odpowiedniej higieny. Oto kilka zaleceń:

• dostosuj obuwie do temperatury – w miarę możliwości chodź boso np. po domu. Sztuczne przewiewne materiały tworzą dużą wilgotność i wysoką temperaturę sprzyjającą wystąpieniu grzybicy stóp. W badaniach zaobserwowano znacznie rzadsze występowanie grzybicy stóp w populacjach chodzących boso.
• unikaj chodzenia boso w miejscach publicznych – noszenie klapek zmniejsza ryzyko infekcji, chroniąc stopy przed kontaktem z zanieczyszczonymi powierzchniami;
• używaj własnych ręczników i akcesoriów – korzystanie z osobistych ręczników oraz przyborów do pielęgnacji stóp zapobiega rozprzestrzenianiu się grzybów;
• dokładnie osuszaj stopy po kąpieli – szczególną uwagę należy zwrócić na przestrzenie między palcami, gdzie najczęściej dochodzi do zakażeń;
• noszenie butów z przewiewnych materiałów – wybieranie obuwia wykonanego z naturalnych, oddychających materiałów, takich jak skóra, pomaga utrzymać stopy suche. Unikaj także ciasnych butów, które mogą powodować nadmierne pocenie się stóp;
• unikaj używania antybiotyków bez wskazań lekarskich – nadużywanie antybiotyków może zaburzyć naturalną florę bakteryjną skóry, co sprzyja rozwojowi grzybic;
• dezynfekcja obuwia i akcesoriów – regularne czyszczenie i dezynfekowanie butów, wkładek oraz przyborów do pielęgnacji stóp, takich jak pilniki i nożyczki;
• właściwe leczenie zwierząt – zwierzęta stanowią jedno z możliwych źródeł zakażenia i również wymagają leczenia.

Potencjalne powikłania grzybicy stóp 

Grzybica stóp, jeśli nie jest odpowiednio leczona, może prowadzić do poważnych powikłań, w tym:

• rozprzestrzenienie się infekcji na paznokcie;
• rozprzestrzenienie infekcji na inne części ciała (np. drapanie zmian grzybiczych stóp, może prowadzić do wystąpienia grzybicy rąk);
• wtórne infekcje bakteryjne;
• trwałe uszkodzenia skóry.

Grzybica stóp to schorzenie, które można skutecznie leczyć, jeśli zostanie wcześnie rozpoznane. Kluczem do zdrowia jest odpowiednia higiena, unikanie czynników ryzyka oraz stosowanie właściwych leków. W razie wątpliwości zawsze warto skonsultować się z dermatologiem, który dobierze najlepszą terapię i pomoże uniknąć powikłań.

Regularne monitorowanie stanu stóp oraz szybka reakcja na pierwsze objawy infekcji mogą znacząco przyczynić się do skutecznego leczenia i zapobiegania nawrotom grzybicy stóp.