Sepsa – przyczyny, objawy sepsy i leczenie

Sepsa to poważny zespół objawów chorobowych, które spowodowane są gwałtowną reakcją organizmu na infekcję, która zagraża zdrowiu i życiu pacjenta. Nazywana też zakażeniem uogólnionym. Jeśli nie zostanie odpowiednio szybko zdiagnozowana, może doprowadzić do zgonu. Jakie są przyczyny sepsy, co ją wywołuje i jakie są jej objawy, a także czy sepsa jest zaraźliwa oraz jak ją leczyć? 

Czym jest sepsa?

Sepsa (zwana również posocznicą) jest bardzo ostrą i gwałtowną reakcją uogólnioną organizmu na zakażenie drobnoustrojami. Znajdujące się we krwi patogeny, a także toksyny wytwarzane m.in. przez grzyby, pobudzają układ immunologiczny do obrony. W odpowiedzi organizm rozpoczyna produkcję przeciwciał. W sepsie stan zapalny jest na tyle duży, że przyjmuje postać uogólnioną, która może spowodować niewydolność wielonarządową i w konsekwencji zgon. 

Wstrząs septyczny

Wstrząs septyczny to stan, podczas którego obserwuje się kliniczne objawy ciężkiej sepsy z jednocześnie współwystępującymi zaburzeniami metabolicznymi, krążenia, a także obniżeniem ciśnienia tętniczego krwi oraz niedostatecznym dowozem tlenu do tkanek, wskutek czego następuje ich niedotlenienie. Jest to bardzo niebezpieczny stan, zagrażający życiu chorego.

Sepsa może wystąpić w każdym wieku - u noworodków i dzieci, nastolatków, dorosłych oraz osób starszych. 

Sepsa – przyczyny

Chorobę wywołać mogą różne patogeny. Zazwyczaj są to bakterie gram ujemne, takie jak np.: Acinetobacter baumannii, Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli czy Klebsiella pneumoniae. 

Zdarza się, choć zdecydowanie rzadziej, że choroba wywoływana jest nie przez bakterie, lecz grzyby i wirusy oraz wytwarzane przez nie toksyny. 

Do czynników, które zwiększają ryzyko zakażenia i rozwoju sepsy zalicza się m.in.:: 

• przewlekłe choroby współistniejące, jak np. cukrzyca czy choroby nowotworowe;
• obniżenie odporności (będące np. konsekwencją zakażenia wirusem HIV);
• przebyta operacja lub zabieg chirurgiczny;
• długotrwała antybiotykoterapia;
• chemioterapia;
• radioterapia. 

Objawy sepsy 

Objawy sepsy mogą być mocno zróżnicowane, w zależności od nasilenia sepsy, występujących chorób współistniejących, czynnika, który ją wywołał, a także czasu, jaki upłynął do postawienia właściwej diagnozy. Symptomy z czasem nasilają się, mogą też przybrać bardzo gwałtowny charakter. 

Pierwsze objawy mogą być trudne do zdiagnozowania, ponieważ we wczesnej fazie wskazywać mogą na zwykłe przeziębienie. Zauważalne są wówczas dolegliwości grypopodobne. U pacjentów z sepsą wystąpić może:

• wysoka gorączka lub znacznie obniżona ciepłota ciała - tzw. hipotermia, wynosząca mniej niż 36 stopni;
• dreszcze;
• osłabienie organizmu i brak energii; 
• bóle mięśni i brzucha;
• duszności;
• wysypka.

Cechą charakterystyczną jest też przyspieszona akcja serca oraz oddechu. Często zdarza się, że reakcja na zakażenie jest na tyle intensywna, że dochodzi do utraty świadomości i przytomności.

W ciężkim przebiegu choroby pojawienie się objawów i pogorszenie stanu pacjenta rozwija się bardzo szybko. Niestety, nie można dokładnie przewidzieć reakcji, ponieważ u jednych choroba przebiega dość łagodnie, u innych tempo jest bardzo szybkie. Specjaliści podkreślają, że symptomy, które zawsze powinny wzbudzić czujność to duszność, zaburzenia świadomości, niewydolność krążenia oraz charakterystyczna wysypka - wybroczynowa, krwotoczna, która nie blednie pod wpływem ucisku. Spowodowana jest przez skrzepy krwi występujące w naczyniach.  

Sepsa u dzieci

U niemowląt oraz małych dzieci sepsa ma bardzo intensywny przebieg. Powodować może dodatkowo również inne objawy, takie jak: 

• wzmożona senność;
• drażliwość;
• skąpomocz; 
• zaburzenia oddychania, w skrajnych przypadkach pojawić się może nawet bezdech;
• zmiany zabarwienia skóry, w tym bladość skóry, sinica lub jej zażółcenie;
• obniżenie napięcia mięśniowego.

Jak może dojść do zakażenia? 

Sepsą nie można się zarazić. Kontakt z osobą, u której zdiagnozowano sepsę, nie prowadzi do zakażenia. Można natomiast zarazić się patogenami, które u części osób prowadzą do rozwoju infekcji i mogą wywołać sepsę. Warto mieć świadomość, że te same drobnoustroje nie u wszystkich mogą spowodować tak ciężką reakcję.

Patogeny, które wywołują sepsę, przenoszone są najczęściej drogą kropelkową, podczas bezpośredniego kontaktu z osobą chorą. Największe ryzyko zakażenia i późniejszego rozwoju sepsy wywołują meningokoki. 

Diagnostyka sepsy 

Rozpoznanie sepsy następuje na podstawie zaburzeń czynności poszczególnych narządów, spowodowanych zakażeniem. Na ten moment nie istnieje żaden test, który byłby wystarczająco czuły i swoisty, jednakże największe znaczenie mają badania mikrobiologiczne, takie jak posiew krwi. Niekiedy wykonuje się również wymazy z ran, posiew z moczu czy innych płynów ustrojowych.  

W związku z tym, że w wyniku sepsy dochodzi do uogólnionego zakażenia, rozwija się proces zapalny. Dlatego też często wykorzystywanym badaniem w diagnostyce sepsy jest:

• OB,
• CRP,
• stężenie prokalcytoniny,
• oznaczenie leukocytozy.

W badaniu morfologicznym krwi obserwuje się obniżoną ilość płytek krwi. Wyniki te najczęściej nie są wystarczające do jednoznacznego zdiagnozowania sepsy. Często w diagnostyce choroby duże znaczenie ma doświadczenie lekarza, który na podstawie oceny funkcji życiowych pacjenta, występujących objawów, postępu choroby itp. jest w stanie z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić rozwój zakażenia. 

Sepsa – leczenie

Rozwój sepsy zawsze wymaga pilnej konsultacji z lekarzem. Im wcześniej choroba zostanie rozpoznana i zostanie wdrożone odpowiednie leczenie, tym lepsze rokowania i szansa na powrót do zdrowia. Jeśli występują niepokojące objawy, należy jak najszybciej zgłosić się na szpitalny oddział ratunkowy lub wezwać karetkę. 

Największe znaczenie w leczeniu sepsy ma antybiotykoterapia. Im szybciej zostanie włączona, tym rokowania są lepsze. Często terapia wymaga też stałego monitorowania pacjenta: oddechu, pracy serca, saturacji. Pacjentowi podawane są dożylnie leki oraz płyny. Zdarza się, że u niektórych osób konieczne jest włączenie leczenia nerkozastępczego, czyli dializ czy też uzupełnianie czynników krzepnięcia. 

Terapia będzie skuteczna, jeśli poza rozpoczęciem leczenia zostanie znalezione i zwalczone ognisko zakażenia. 

Co do zasady w pierwszym etapie leczenia należy zastosować antybiotyk o dużym spektrum działania. Dodatkowo podaje się leki zwalczające objawy, takie jak np. leki przeciwgorączkowe. Gdy znane są już wyniki posiewu oraz wrażliwość patogenów na poszczególne grupy antybiotyków, można wprowadzić celowaną antybiotykoterapię.