Trombofilia – przyczyny i rozpoznanie nadkrzepliwości

Stany nadkrzepliwości, czyli trombofilie mogą być genetycznie uwarunkowane bądź mieć charakter nabytych skłonności do występowania zakrzepicy żylnej w tym żylnej choroby zakrzepowo – zatorowej czy rzadziej zakrzepicy tętniczej. Zwykle choroba wiąże się ze zwiększoną aktywnością czynników prozakrzepowych lub niedoborem substancji o działaniu przeciwzakrzepowym, tzw. antykoagulantów. Incydent zakrzepowo – zatorowy u osób z trombofilią zwykle rozwija się w związku z jednoczesnym oddziaływaniem przynajmniej dwóch czynników ryzyka o różnej sile działania. Należą do nich m.in. uraz, nowotwór złośliwy, ciąża, przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej, predyspozycje genetyczne.

Czym jest trombofilia (nadkrzepliwość krwi)?

Trombofilia to zespół chorobowy, który wiąże się z nadmiernym procesem krzepnięcia krwi, w wyniku którego dochodzi do zmian zakrzepowo – zatorowych w naczyniach krwionośnych. To inaczej stan zaburzenia homeostazy, na którą składa się szereg procesów zapewniających prawidłowy mechanizm tworzenia się i rozpuszczania (fibrynolizy) skrzepów w procesie gojenia się uszkodzonych naczyń. Rozwój nadkrzepliwości przyczynia się do zwężenia światła naczyń krwionośnych oraz do powstawania skrzepów, które dostając się do krwiobiegu, stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta z uwagi na szereg niebezpiecznych powikłań.

Trombofilia wrodzona

Trombofilia wrodzona to uwarunkowana genetycznie choroba związana z  predyspozycją do występowania incydentów zakrzepowo – zatorowych żylnych związanych z nieprawidłowościami hematologicznymi. Przyczyną występowania trombofilii wrodzonej są mutacje w obrębie genów kodujących ważne związki odpowiedzialne za hamowanie krzepnięcia krwi takie jak np. białko C, S czy antytrombina.

Szacuje się, iż obecność jednej z mutacji genowych zwiększa ryzyko wystąpienia epizodu zakrzepicy około 5-krotnie. Obecność dwóch analogicznie 10-krotnie.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o genetycznej diagnostyce zakrzepicy, sprawdź to badanie https://www.medistore.com.pl/p/genetyczna-diagnostyka-zakrzepicy-zy-trombofilii-badanie-mutacji-v34l-w-genie-f13a1.

Trombofilia nabyta

Trombofilia nabyta jest powikłaniem w wyniku przebiegu np. konkretnej choroby, infekcji czy jest objawem niepożądanym przy przyjmowaniu niektórych leków, takich jak chemioterapeutyki, a w szczególności leki hormonalne (antykoncepcyjne).

Do trombofilii nabytych zalicza się między innymi zespół antyfosfolipidowy. To choroba autoimmunologiczna, która charakteryzuje się występowaniem epizodów żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej, rzadziej zakrzepicy tętniczej czy niepowodzeniem położniczym. Przeciwciała antyfosfolipidowe obecne w układzie krwionośnym działają prozakrzepowo. Zespół antyfosfolipidowy występuje dwa razy częściej u kobiet niż u mężczyzn, zwłaszcza w wieku rozrodczym. Obecnie zapadalność wynosi od 4 do 5 przypadków na 100 000 na rok.

Trombofilia – objawy

Objawy trombofilii to najczęściej powikłania powstałe już w wyniku przewlekłych stanów nadkrzepliwości, których sama obecność we wczesnej fazie może nie powodować żadnych symptomów. Zakrzepica może być zlokalizowana wszędzie, np. w tętnicach i żyłach siatkówki powodując powikłania okulistyczne, czy w żyłach i tętnicach nerkowych powodując zmiany śródmiąższowe nerek. Z uwagi na powyższe objawy trombofilii są bardzo zróżnicowane i zależne od lokalizacji naczyń, w których dochodzi do zmian zatorowo – zakrzepowych. Symptomy mogą pochodzić jednakowo z układu nerwowego, krwionośnego, oddechowego, wydalniczego czy powodować zaburzenia psychiczne bądź hematologiczne. Najbardziej powszechne powikłania i objawy nadkrzepliwości to:

• nadciśnienie tętnicze,
• małopłytkowość (niedokrwistość),
• niewydolność serca,
• udar mózgu,
• napady padaczkowe,
• nadciśnienie płucne,
• migrena, inne zespoły bólu głowy,
• zaburzenia funkcji poznawczych.

Trombofilia – przyczyny

Przyczyny trombofilii wrodzonej

Powstają na skutek obecnych mutacji w genach, które prowadzą do zaburzeń produkcji lub aktywności czynników krzepnięcia krwi bądź naturalnych antykoagulantów (np. białko S oraz C, które biorą udział w procesie hamowania krzepnięcia krwi). Przykładem może być mutacja genu czynnika V Leiden — najczęściej występująca trombofilia wrodzona, która powoduje nadmierne stężenie trombiny, enzymu umożliwiającego krzepnięcie krwi. W przypadku jej nadmiaru dochodzi do nadmiernej krzepliwości. Zachęcamy do zapoznania się z szczegółami na temat analizy wariantu genu czynnika V. Trombofilie wrodzone są następstwem mutacji genetycznych oraz przyczyn takich jak:

• mutacja genu czynnika v leiden (arg506glu),
• mutacja genu protrombiny (g20210a),
• niedobór antytrombiny (at),
• niedobór białka c (pc),
• niedobór białka s (ps),
• zwiększona aktywność czynnika VIII,
• dysfunkcja fibrynogenu,
• niedobór plazminogenu. 

Przyczyny trombofilii nabytej

Wśród przyczyn trombofilii nabytej istotne są czynniki środowiskowe takie jak na przykład długotrwałe unieruchomienie pacjenta w wyniku urazu czy rozległego zabiegu operacyjnego. Dodatkowo czynnikami ryzyka jest otyłość, palenie papierosów czy brak aktywności fizycznej. Do przyczyn zalicza się również:

• choroby autoimmunologiczne takie jak zespół antyfosfolipidowy czy reumatoidalne zapalenie stawów,
• stosowanie leków antykoncepcyjnych czy chemioterapeutyków,
• choroby nowotworowe.

Jakie badania w kierunku trombofilii?

Ze względu na brak skutecznej metody profilaktycznej u pacjentów z bezobjawową trombofilią wrodzoną oraz wysoki koszt badań laboratoryjnych, diagnostyka nie jest wykonywana rutynowo. O konieczności wykonania szczegółowych badań diagnostycznych decyduje lekarz, uwzględniając sytuację kliniczną pacjenta oraz występujące u niego czynniki ryzyka.

Trombofilia – leczenie

Fundamentem leczenia nadkrzepliwości, szczególnie u osób, u których wystąpiły w przeszłości 2 incydenty żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej jest bezterminowa farmakoterapia antykoagulantami, czyli lekami rozrzedzającymi krew do końca życia.

Bardzo istotnym elementem jest również zmiana stylu życia i redukcja modyfikowalnych czynników ryzyka, takich jak otyłość, czy nadciśnienie. Zaleca się:

• regularną aktywność fizyczną,
• stosowanie diety śróddziemnomorskiej,
• zaprzestanie stosowania substancji psychoaktywnych takich jak np. alkohol,
• rzucenie palenia papierosów, również elektronicznych.

  Podczas oceny skuteczności wdrożonego leczenia ściśle monitoruje się wartości czasu protrombinowego (INR), który można oznaczyć podczas badania morfologii krwi. Jeśli chceszdowiedzieć się więcej o tym, jak monitorować czas protrombinowy, odwiedź naszą stronę https://www.medistore.com.pl/p/czas-protrombinowy.

  Zachęcamy do zapoznania się z naszym panelem podstawowym do badania trombofilii.

Trombofilia a zajście w ciążę

U kobiet w okresie reprodukcyjnym trombofilia może objawiać się powtarzającymi utratami ciąż z uwagi na powikłania zatorowo-zakrzepowe. 

Szacuje się, iż zespół antyfosfolipidowy jest przyczyną około 5% do 20% nawykowych poronień. U kobiet nieleczonych częstość utraty ciąż wzrasta aż do 80%. Pozostałe powikłania położnicze związane z nadkrzepliwością oraz częstość ich występowania to:

• zahamowanie wzrostu wewnątrzmacicznego 15% (ograniczenie wzrostu płodu),
• poród przedwczesny 13% (narodziny dziecka przed 37 tygodniem ciąży),
• stan przedrzucawkowy 18% (obecność nadciśnienia tętniczego oraz obecność białka w moczu),
• niewydolność łożyska 30%.

W sytuacji, gdy kobieta chorująca na trombofilię planuje zajście w ciąże, wdrażany jest odpowiedni program profilaktyczny, poradnictwo oraz leczenie w postaci podaży heparyny drobnocząsteczkowej/niefrakcjonowanej lub kwasu acetylosalicylowego w małych dawkach przez cały okres trwania ciąży. Z uwagi na wysokie ryzyko powikłań krwotocznych zwłaszcza w sytuacji porodu operacyjnego leki przeciwkrzepliwe odstawia się 12-24 godziny przed samym porodem.

W przypadku trombofilii wrodzonej, zrozumienie roli czynników krzepnięcia jest kluczowe. Dowiedz się więcej o czynniku krzepnięcia V i jego wpływie na zdrowie https://www.medistore.com.pl/p/czynnik-krzepniecia-v.

Źródła

• Interna Szczeklika 2023/24. Medycyna Praktyczna, Kraków, 2023, s. 1227.
• Undas A., Windyga J., Zdziarska J., Podolak-Dawidziak M., Chojnowski K., Klukowska A., Łętowska M., Łaguna P., Treliński J., Musiał J., Urasiński T., Mital A., Młynarski W. Trombofilie wrodzone — charakterystyka, diagnostyka i postępowanie u dorosłych. Zalecenia Grupy ds. Hemostazy Polskiego Towarzystwa Hematologów i Transfuzjologów — 2022. Journal of Transfusion Medicine 2022; 15: 183–195.
• Musiał J. Nowe kryteria klasyfikacyjne zespołu antyfosfolipidowego – 2023. Via Medica, Journal of Transfusion Medicine, 2023, t. 16, s. 110-116.