Uczulenie na słońce (fotodermatoza) - jak wygląda i jak leczyć?

Uczulenie na słońce może być wywołane czynnikami zewnętrznymi (np. leki, kosmetyki), jak również czynnikami wewnętrznymi (np. predyspozycje genetyczne). Objawy uczulenia na słońce mogą wystąpić w ciągu kilku minut lub nawet 48 godzin po ekspozycji na słońce. Najczęściej obejmują swędzące czerwone plamy i grudki, pęcherzyki wypełnione płynem, zaczerwienienie i opuchliznę skóry. W rzadkich przypadkach mogą wystąpić objawy ogólne, takie jak gorączka czy ból głowy.

Czym jest uczulenie na słońce?

Uczulenie na słońce to potoczna nazwa dla fotodermatoz, czyli grupy chorób skóry wywoływanych lub nasilanych przez ekspozycję na promieniowanie ultrafioletowe (UV). Promieniowanie UV może pochodzić zarówno ze słońca, jak i ze sztucznych źródeł, takich jak solaria. Fotodermatozy objawiają się różnorodnymi zmianami skórnymi, które pojawiają się wkrótce lub z pewnym opóźnieniem po wystawieniu na działanie światła słonecznego.

Fotodermatozy można podzielić na kilka typów w zależności od przyczyn i objawów. Mogą mieć charakter idiopatyczny, egzogenny lub endogenny. Mechanizmy wywołujące te reakcje są złożone i mogą obejmować zarówno czynniki immunologiczne, jak i genetyczne.

Konsultacja dermatologa

od 100,00 zł

UMÓW SIĘ!

*Cena może się różnić w zależności od miasta i placówki.

Rodzaje fotodermatozy

Fotodermatozy mogą przybierać różnorodne formy, a ich objawy mogą być zarówno łagodne, jak i ciężkie. Do najczęściej występujących rodzajów należą:

Polimorficzna osutka świetlna (PMLE)

Polimorficzna osutka świetlna (PMLE) to najczęstsza forma fotodermatozy. Charakteryzuje się pojawieniem swędzącej, różnokształtnej wysypki na skórze, występującej zazwyczaj do kilku godzin po ekspozycji na słońce. Najczęściej ma miejsce w okresie wiosny i wczesnym latem, a ustępuje jesienią. Wysypka może przybierać różnorodne formy (grudki, plamki lub krosty) i pojawiać się w obszarach skóry eksponowanych na promieniowanie słoneczne. Objawy te utrzymują się od jednego do kilku dni, a następnie ustępują przy braku kontaktu ze słońcem. U niektórych osób zmiany mogą jednak trwać nawet do kilku tygodni, przybierając podobną formę w kolejnych epizodach choroby.

Pokrzywka słoneczna

Pokrzywka słoneczna to kolejny typ fotodermatozy, objawiający się nagłym pojawieniem bąbli pokrzywkowych na skórze w odpowiedzi na ekspozycję na słońce. Zmiany te przypominają oparzenia pokrzywą, mogą być bolesne i swędzące, a do ich wystąpienia dochodzi zazwyczaj szybko, niedługo po kontakcie ze światłem UV. Objawy ustępują samoistnie po kilku minutach lub godzinach. Pokrzywka słoneczna jest częstsza u młodych kobiet.

Wyprysk fotoalergiczny

Fotoalergiczny wyprysk kontaktowy jest wynikiem reakcji alergicznej wywołanej przez alergen kontaktujący się ze skórą, na którą działają promienie UV. Fotoalergenami mogą być kosmetyki, leki czy niektóre rośliny. Objawy wyprysku fotoalergicznego obejmują świąd, zaczerwienienie skóry oraz łuszczące się grudki i pęcherzyki.

Jakie są objawy alergii na słońce?

Fotodermatozy mogą objawiać się w różnorodny sposób, a ich wspólną cechą jest związek między zmianami skórnymi a ekspozycją na słońce. Do najczęstszych objawów uczulenia na słońce należą:

• zaczerwienienie skóry;
• intensywny świąd;
• wysypka, często o różnym kształcie i postaci (np. plamki, grudki, krostki, pęcherze lub bąble);
• obrzęk skóry;
• ból;
• złuszczanie naskórka;
• przebarwienia skóry.

Zdjęcie: Stanislav71 / Shutterstock

Jakie są przyczyny uczulenia na słońce?

Egzogenne fotodermatozy rozwijają się w wyniku ekspozycji skóry na promienie słoneczne oraz działania czynnika zewnętrznego, którym mogą być np.:

• leki – stosowane zarówno doustnie, jak i miejscowo, takie jak furosemid, niektóre antybiotyki, leki neurologiczne i przeciwcukrzycowe, a także niektóre środki przeciwbólowe, mogą powodować występowanie zmian skórnych po kontakcie ze słońcem;
• kosmetyki – perfumy, kremy i inne produkty kosmetyczne mogą zawierać substancje fotoaktywne (np. kwas paraaminobenzoesowy), które w kontakcie z promieniowaniem UV wywołują reakcje skórne;
• chemikalia – niektóre chemikalia, z którymi mamy kontakt w pracy lub w domu, mogą również zwiększać ryzyko fotodermatozy.

Endogenne fotodermatozy są związane z wewnętrznymi zaburzeniami organizmu. Mogą być wywołane przez:

• choroby autoimmunologiczne – takie jak toczeń rumieniowaty układowy, czy zapalenie skórno-mięśniowe, które mogą powodować nadwrażliwość skóry na słońce;
• porfirie – rzadkie schorzenia metaboliczne, które mogą prowadzić do nadwrażliwości na światło.

Idiopatyczne fotodermatozy to przypadki, w których przyczyny nie są w pełni znane. Często uważa się, że mają one podłoże genetyczne, a predyspozycje do reakcji na promieniowanie UV mogą być dziedziczone.

Jak diagnozuje się uczulenie na słońce?

Diagnoza fotodermatozy opiera się przede wszystkim na dokładnym wywiadzie medycznym i badaniu fizykalnym. Czasami przydatne są również specjalistyczne testy diagnostyczne.

• Wywiad medyczny

Lekarz zbiera szczegółowe informacje na temat wystąpienia objawów, czasu pojawienia się ich po ekspozycji na słońce, a także stosowanych leków i kosmetyków. Ważne jest również ustalenie, czy w rodzinie pacjenta występowały przypadki fotodermatozy.

• Badanie fizykalne

Podczas badania fizykalnego lekarz ocenia stan skóry pacjenta, lokalizację zmian skórnych oraz ich charakter. Może również przeprowadzić testy skórne, aby wykluczyć inne choroby dermatologiczne.

• Fototesty

Fototesty polegają na nałożeniu na skórę, zwykle w okolicy pleców pacjenta, różnych substancji chemicznych, a następnie naświetlaniu ich promieniowaniem UV. Po kilku dniach ocenia się reakcję skóry na naświetlane substancje, co pomaga zidentyfikować ewentualne fotoaktywne alergeny.

• Badania laboratoryjne

W niektórych przypadkach podejrzenia fotodermatoz endogennych mogą być konieczne dodatkowe badania laboratoryjne, np. badanie poziomu porfiryn, aby wykluczyć możliwe choroby.

Konsultacja dermatologa

od 100,00 zł

UMÓW SIĘ!

*Cena może się różnić w zależności od miasta i placówki.

Uczulenie na słońce a oparzenia słoneczne

Choć uczulenie na słońce i oparzenia słoneczne są wywołane przez promieniowanie UV, różnią się mechanizmem powstawania. Oparzenia słoneczne są wynikiem bezpośredniego uszkodzenia skóry przez długotrwałe działanie promieniowania UV, co prowadzi do zaczerwienienia, wzmożonego ocieplenia skóry, bolesności i tkliwości na dotyk. Fotodermatozy mogą występować już po krótkotrwałym narażeniu na światło słoneczne. Często do ich wystąpienia potrzebna jest substancja chemiczna. Różnią się także zmianami skórnymi – w przypadku alergii słonecznej najczęściej występuje wysypka o charakterze plamek, grudek, krostek, pęcherzy lub bąbli.

Jak leczyć uczulenie na słońce?

Leczenie fotodermatozy zależy od jej rodzaju i nasilenia objawów. Najważniejsze jest unikanie ekspozycji na słońce oraz stosowanie odpowiednich środków ochronnych. Do najczęściej stosowanych metod leczenia należą.

• Kremy i maści nawilżające – stosowanie kremów i maści nawilżających zawierających pantenol, alantoinę czy glicerynę może pomóc w łagodzeniu podrażnień i suchości skóry. Pantenol ma właściwości regenerujące i łagodzące, a alantoina działa przeciwzapalnie i wspomaga gojenie skóry.
• Leki przeciwhistaminowe – mogą pomóc w łagodzeniu objawów alergicznych, takich jak świąd i obrzęk. Są szczególnie skuteczne w przypadku pokrzywki słonecznej.
• Kortykosteroidy miejscowe – w przypadku ciężkich reakcji skórnych mogą być konieczne, pomagają w zmniejszeniu stanu zapalnego i łagodzeniu objawów.

W przypadkach, gdy objawy fotodermatozy nie ustępują po zastosowaniu leczenia miejscowego, lekarz może zalecić inne metody leczenia.

• Fototerapia – polega na naświetlaniu skóry promieniowaniem ultrafioletowym o niskiej dawce (PUVA) lub światłem laserowym. Ta metoda może być skuteczna w leczeniu niektórych rodzajów fotodermatozy, pomagając w zmniejszeniu objawów i poprawie stanu skóry.
• Leki doustne lub dożylne – w ciężkich przypadkach fotodermatozy mogą być konieczne, takie jak kortykosteroidy lub inne leki immunosupresyjne. Pomagają one kontrolować reakcje immunologiczne organizmu, zmniejszając stan zapalny.

Jak zapobiegać fotodermatozie?

Profilaktyka fotodermatozy opiera się na kilku kluczowych zasadach, które mają na celu zminimalizowanie ryzyka wystąpienia objawów oraz ochronę skóry przed szkodliwym działaniem promieniowania UV.

Regularne stosowanie filtrów przeciwsłonecznych

Stosowanie kremów z filtrem przeciwsłonecznym (SPF) to jedna z najważniejszych form ochrony przed promieniowaniem UV. Należy wybierać produkty, które chronią zarówno przed promieniowaniem UVA, jak i UVB. Kremy przeciwsłoneczne powinny być nakładane na skórę co najmniej 30 minut przed wyjściem na zewnątrz i powtarzane co 2 godziny, a także po kąpieli lub intensywnym poceniu się.

Noszenie ochronnej odzieży

Odzież ochronna stanowi barierę przed promieniowaniem UV. Zaleca się noszenie ubrań z długimi rękawami i nogawkami, wykonanych z gęsto tkanych materiałów. Dodatkowo kapelusze z szerokim rondem i okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV chronią twarz, szyję i oczy przed szkodliwym działaniem słońca.

Unikanie słońca w godzinach szczytu

Promieniowanie UV jest najsilniejsze w godzinach 10:00-16:00. Warto unikać bezpośredniej ekspozycji na słońce w tym czasie, szczególnie jeśli mamy skłonność do fotodermatozy. Planowanie aktywności na świeżym powietrzu rano lub późnym popołudniem może zmniejszyć ryzyko wystąpienia objawów.

Monitorowanie stosowanych kosmetyków i leków

Niektóre kosmetyki i leki mogą zwiększać wrażliwość skóry na słońce i wywoływać reakcje fotoalergiczne. Przed rozpoczęciem stosowania nowych produktów warto skonsultować się z dermatologiem i sprawdzić, czy nie zawierają one substancji fotoaktywnych.

Badania dermatologiczne

Osoby z historią fotodermatozy w rodzinie lub z wcześniejszymi epizodami nadwrażliwości na słońce powinny szczególnie dbać o kondycje skóry.

Powikłania fotodermatozy

Chociaż fotodermatoza jest zazwyczaj łagodną chorobą, w niektórych przypadkach może prowadzić do poważnych powikłań. Do najczęstszych powikłań należą:

• nowotwory skóry – nadmierna ekspozycja na słońce może zwiększyć ryzyko wystąpienia nowotworów skóry, takich jak czerniak, rak podstawnokomórkowy i rak kolczystokomórkowy;
• blizny – ciężkie reakcje fotodermatyczne mogą prowadzić do powstawania blizn na skórze.

Stosowanie się do powyższych zaleceń może znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia objawów fotodermatozy i poprawić jakość życia osób z nadwrażliwością słoneczną. Właściwa diagnostyka jest kluczowa w zarządzaniu tą dolegliwością i pozwala na zastosowanie odpowiedniej profilaktyki i leczenia, by zapobiegać występowaniu nieprzyjemnych reakcji skórnych.