Czym jest zapalenie płuc? Przyczyny, objawy i leczenie 

Zapalenie płuc jest wywoływane głównie przez bakterie, ale może mieć też podłoże pasożytnicze i grzybicze. Objawia się zwykle wysoką gorączką, kaszlem, dreszczami oraz nadmierną potliwością. Podczas diagnozy zapalenia płuc stosuje się badanie RTG czy CRP. Leczenie polega na antybiotykoterapii, przy czym równie istotna jest rekonwalescencja za pomocą właściwego odżywiania i ćwiczeń oddechowych.

Z zapaleniem płuc każdego roku zmaga się wiele osób. Choroba dotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn, dzieci w każdym wieku, dorosłych oraz osoby starsze. Zapalenie płuc jest chorobą, która atakuje płuca. Jakie są rodzaje zapalenia płuc? W jaki sposób objawia się choroba? Jakie są jej przyczyny oraz jak jest leczona? Przeczytaj nasz poradnik!

Zapalenie płuc – czym jest?

O zapaleniu płuc mówi się, gdy proces chorobowy obejmuje tkankę śródmiąższową płuc lub pęcherzyki płucne. Najgroźniejszą jego postacią jest zapalenie płuc z bakteriemią, w której bakteria znajduje się we krwi człowieka.

Co to jest zapalenie płuc?

Jak wygląda zapalenie płuc? Pojawia się, gdy dochodzi do infekcji górnych dróg oddechowych, tj. nosogardzieli i gardła, a w wyniku mikrospiracji patogeny przedostają się do tchawicy, oskrzeli oraz płuc. Część z nich usuwana jest na zewnątrz organizmu, wraz z kaszlem, natomiast pozostałe prowadzą do rozwoju stanu zapalnego. Do ich namnażania dochodzi najczęściej w pęcherzykach płucnych, a choroba obejmuje również miąższ płuc. Do zakażenia może dojść również podczas zachłyśnięcia czy drogą wziewną.

Rodzaje zapalenia płuc

W zależności od etiologii wyróżnia się różne warianty choroby. Zapalenie płuc najczęściej wywołane jest przez bakterie: Gram-dodatnie i Gram-ujemne, a także bakterie beztlenowe. Może wystąpić również wirusowe zapalenie płuc. Zwykle choroba jest konsekwencją infekcji wirusem grypy lub powikłaniem po zakażeniu koronawirusem, adenowirusem czy wirusem odry i różyczki.

Zapalenie płuc może być też wywołane przez:

• pasożyty;
• grzyby, głównie z rodziny candida;
• mykobakterie.

U części chorych zapalenie płuc rozwija się w wyniku infekcji więcej niż jednym drobnoustrojem. W niektórych przypadkach nie udaje się rozpoznać czynnika etiologicznego.

Przyczyny zapalenia płuc

W zależności od miejsca nabycia infekcji wyróżnia się dwa rodzaje choroby — szpitalne zapalenie płuc i pozaszpitalne zapalenie płuc. W obu wariantach czynnikiem etiologicznym zwykle są bakterie. Najczęściej choroba wywołana jest dwoinką zapalenia płuc, a także innymi bakteriami, część z nich powoduje wystąpienie atypowych objawów.

Bakterie, które najczęściej wywołują chorobę:

• w zakażeniach pozaszpitalnych — dwoinka zapalenia płuc Streptococcus pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae, Haemophilus influenzae, Legionella pneumophila, Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae i inne bakterie beztlenowe;
• w zakażeniach szpitalnych, choroba może być wywołana m.in. przez: Streptococcus pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae, Staphylococcus aureus, Klebsiella pneumoniae, Enterobacter, Escherichia coli, Serratia czy też Proteus.

Mimo że większość zakażeń wywoływanych jest przez bakterie, to część zakażeń powodowana jest przez wirusy oraz grzyby. Warto wiedzieć, że nie zawsze udaje się ustalić przyczynę choroby, co znacznie utrudnia postępowanie w zakresie tego, jak leczyć zapalenie płuc.

Szpitalne zapalenie płuc

Zakażenie szpitalne diagnozowane jest u osób, u których objawy choroby wystąpiły po upływie 48 godzin od przyjęcia do szpitala, a chory podczas przyjęcia nie był zaintubowany.

Na rozwój szpitalnego zapalenia płuc szczególnie narażone są osoby zmagające się z chorobami przewlekłymi oraz w przypadku mechanicznej wentylacji.

Ryzyko zachorowania na zapalenie płuc zdecydowanie wzrasta u pacjentów z obniżoną odpornością. Dodatkowo, wśród czynników predysponujących do rozwoju zakażenia można wyróżnić antybiotykoterapię prowadzoną w ciągu ostatnich 90 dni, a także dializoterapię.

Na rozwój szpitalnego zapalenia płuc w szczególności narażeni są pacjenci przebywający na oddziale dłużej niż 5 dni, a także osoby w zakładach leczniczo-opiekuńczych.

Pozaszpitalne zapalenie płuc

O pozaszpitalnym zapaleniu płuc mówi się wtedy, gdy choroba występuje u osób nieprzebywających w szpitalu. W przypadku pozaszpitalnego zapalenia płuc choroba może rozwinąć się o każdej porze roku, chociaż największa zachorowalność obserwowana jest zimą. Mimo że zachorować może każdy, to pewne grupy pacjentów są bardziej narażone na ryzyko wystąpienia choroby. Należą do nich m.in. osoby starsze, szczególnie jeśli zmagają się one z chorobami przewlekłymi, w tym np. z cukrzycą POChP, astmą oskrzelową, przewlekłą niewydolnością serca. Wśród czynników ryzyka często wskazuje się również otyłość, nadwagę lub niedożywienie.

Przyczyny zapalenia płuc mogą leżeć w przyjmowanych przez pacjenta lekach. Największe znaczenie mają preparaty obniżające odporność, wśród których wymienić można wybrane kortykosteroidy doustne oraz leki podawane pacjentom po przeszczepach. Zachorować na zapalenie płuc mogą także osoby pracujące w trudnych warunkach, np. narażone na szkodliwe działanie pyłów metali.

Należy mieć świadomość, że wśród czynników zwiększających ryzyko zakażeń, takich jak infekcja płuc, wymienić należy także choroby jamy ustnej. Niewłaściwa higiena oraz rozległa próchnica pozwalają wnikać bakteriom do organizmu, które kolonizują m.in. dolne drogi oddechowe.

Zapalenie płuc diagnozowane może być także u osób uzależnionych od alkoholu, po zatruciu lekami czy u pacjentów z zaburzeniami świadomości. W stanach tych wzrasta ryzyko zachłyśnięcia, które jest jedną z głównych przyczyn rozwoju zapalenia płuc.

Objawy zapalenia płuc

Zapalenie płuc powoduje u pacjentów wystąpienie charakterystycznych objawów. Chorzy najczęściej zgłaszają się do lekarza z wysoką gorączkę i kaszlem. Zwykle jest on mokry itowarzyszy mu odkrztuszanie ropnej wydzieliny. Ponadto pojawiająsię:

• dreszcze;
• uczucie rozbicia;
• ogólne osłabienie;
• nadmierna potliwość;
• wystąpić również może ból w klatce piersiowej, który nasila się podczas ataku kaszlu lub oddychania;
• świszczący oddech oraz duszności.

Wirusowe zapalenie płuc może dodatkowo wywołać ból gardła czy mięśni, katar oraz chrypkę. A jakie są objawy zapalenia płuc u dzieci? Poza wskazanymi symptomami często obserwuje się przyspieszony oddech, a nawet wymioty.

Rozpoznanie zapalenia płuc

Diagnostyka w odniesieniu do tego, jak rozpoznać zapalenie płuc, polega na przeprowadzeniu szczegółowego badania, które rozpoczyna się od wywiadu. Następnie lekarz wykonuje badanie przedmiotowe, wykorzystując stetoskop, ocenia kondycję płuc i oskrzeli oraz słucha, czy w obrębie dolnych dróg oddechowych obecne są patologiczne zmiany. W celu potwierdzenia diagnozy lekarz może skierować pacjenta na badanie RTG klatki piersiowej, które uwidoczni obecność nacieków zapalnych.

U osób chorujących na zapalenie płuc zachodzą zmiany w badaniach laboratoryjnych. Podwyższone stężenie CRP świadczy o toczącym się stanie zapalnym. Charakterystyczną cechą jest też podwyższona leukocytoza, głównie neutrofile.

Niekiedy, w celu dopasowania optymalnego leczenia, konieczne jest ustalenie czynnika etiologicznego oraz ocena jego wrażliwości na antybiotyki. Przeprowadza się wówczas badanie mikrobiologiczne plwociny. Materiałem do analizy może być również krew, popłuczyny z oskrzeli oraz płyn opłucnowy. Nie jest to jednak badanie zlecane rutynowo wszystkim pacjentom z zapaleniem płuc.

Leczenie zapalenia płuc

Zapalenie płuc bakteryjne leczone jest przede wszystkim antybiotykami. Możliwości są bardzo szerokie, a wybór właściwego leku zależy od decyzji lekarza. U chorych z ciężkim przebiegiem zapalenia płuc oraz w przypadku zakwalifikowania do leczenia szpitalnego, najczęściej zlecane jest badanie, pozwalające ustalić, jaki patogen wywołał chorobę. Dzięki temu istnieje możliwość dopasowania odpowiedniego antybiotyku.

Osoby leczone w warunkach domowych najczęściej przyjmują leki w postaci doustnej, natomiast w warunkach szpitalnych, jeśli stan pacjenta tego wymaga, podaje się leki dożylnie lub domięśniowo.

Okres trwania antybiotykoterapii zazwyczaj wynosi 7 dni, natomiast w niektórych sytuacjach może się znacznie wydłużyć. Antybiotyki przyjmowane są w określonych dawkach i zgodnie ze schematem ustalonym przez specjalistę. Wprowadzić należy również preparaty wspomagające odbudowę naturalnej flory bakteryjnej w jelitach, ponieważ antybiotyki ją niszczą. Zaburzenia w składzie mikroflory mogą zwiększać ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Powikłania po zapaleniu płuc

Jeśli choroba nie zostanie odpowiednio zdiagnozowana i leczona dojść może nawet do trwałego uszkodzenia miąższu płuc. Jednym z powikłań jest rozwój ropni płuc, czyli przestrzeni w miąższu, które wypełnione są ropą. Często diagnozowanym powikłaniem jest także wysięk w jamie opłucnej, czyli w przestrzeni znajdującej się między płucem i klatką piersiową.

Rekonwalescencja po zapaleniu płuc

Jeśli pojawi się zapalenie płuc, leczenie powinno zostać uzupełnione odpowiednią rekonwalescencją. Gdy będzie prowadzona poprawnie, pomoże zapobiec wtórnym zakażeniom bakteryjnym. Po zakończeniu antybiotykoterapii warto wzmocnić odporność i zdrowo się odżywiać, zgodnie z zaleceniami lekarza, oraz zadbać o regularną aktywność fizyczną. Ćwiczenia, szczególnie oddechowe, są zalecane przez okres 6–8 tygodni od zakończenia choroby.

Jak zapobiegać zapaleniu płuc?

Duże znaczenie w profilaktyce zapalenia płuc odgrywa odpowiedni styl życia. Zrównoważona dieta, odpowiednia dawka aktywności fizycznej, właściwa higiena jamy ustnej, profilaktyczne szczepienia, np. przeciw grypie, a także zaprzestanie palenia tytoniu pomagają zredukować ryzyko zakażenia dróg oddechowych, w tym zapalenia płuc.

FAQ

Jakie są objawy przy zapaleniu płuc?

Zwykle są to wysoka gorączka, kaszel, dreszcze, świszczący oddech oraz ogólne osłabienie organizmu.

Czy zapalenie płuc jest groźne?

Tak, szczególnie dla małych dzieci i osób starszych. Zapalenie płuc może doprowadzić do groźnych powikłań, na przykład trwałego uszkodzenia miąższu płuc.

Jak długo trwa zapalenie płuc?

Czas leczenia wynosi zwykle 7 dni, ale może się wydłużyć w cięższym przebiegu choroby.

Gdzie boli, jak jest zapalenie płuc?

Głównie w klatce piersiowej, ale może też pojawić się ból gardła czy mięśni.

Źródła:

1. K. Jaśkowiak, A. Dudzisz, D. Golicki, Zapalenia płuc u osób dorosłych w Polsce – pneumokokowe zapalenia płuc i ich profilaktyka, „Lekarz POZ” 2021, nr 7, s. 115–125: https://www.termedia.pl/Zapalenia-pluc-u-osob-doroslych-w-Polsce-pneumokokowe-zapalenia-pluc-i-ich-profilaktyka,98,44155,0,1.html.
2. T. Przybyłowski, Zapalenie płuc w różnych grupach wiekowych, „Medycyna po Dyplomie” 2011, vol. 20, nr 2, s. 66–77: https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/011/004/original/Strony_od_MpD_2011_02-7.pdf?1468230850.
3. T. Hausen, Choroby układu oddechowego w praktyce lekarz rodzinnego, Edra Urban & Partner, Wrocław 2019: https://edraurban.pl/ssl/book-sample-file/choroby-ukladu-oddechowego-w-praktyce-lekarza-rodzinnego/pdf/choroby_ukladu_oddechowego.pdf.
4. C.R. Bernheisel, J.D. Schlaudecker, Postępowanie w pozaszpitalnym zapaleniu płuc, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2009, t. 3, nr 4, s. 304–309: https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/viewFile/10148/8648.