Miażdżyca – przyczyny, objawy i leczenie

Miażdżyca to choroba cywilizacyjna, która może powodować dokuczliwe objawy. Są to na przykład chroniczne bóle brzucha, zawroty głowy czy duszności i bóle w klatce piersiowej. Przyczyny miażdżycy to między innymi nadwaga i otyłość, cukrzyca oraz nadciśnienie tętnicze. Jeśli wystąpi miażdżyca, leczenie polega na zmianie trybu życia oraz na zastosowaniu odpowiedniej diety i leków. W niektórych przypadkach potrzebna jest operacja.

Miażdżyca jest chorobą, o której słyszy się coraz częściej. Uważa się, że jest jedną z podstawowych chorób cywilizacyjnych. Co to jest miażdżyca? Jakie są jej przyczyny? Jak leczyć miażdżycę? Odpowiadamy na te pytania!

Co to jest miażdżyca?

Miażdżyca jest chorobą, która dotyczy dużych oraz średnich naczyń tętniczych. Mechanizm powstawania choroby związany jest z miejscowym odkładaniem lipidów wewnątrz ściany naczyń i powstawaniem blaszki miażdżycowej, co powoduje pogrubienie ściany, zwężenie tętnicy, na skutek czego może dojść do znacznego ograniczenia przepływu naczyniowego.

Zatkanie światła naczyń następuje zazwyczaj w długim okresie. Początki miażdżycy są związane z rozwojem blaszek miażdżycowych, co może nastąpić już we wczesnej młodości. Kliniczne objawy choroby pojawiają się jednak dopiero po latach. Choroba znana jest także pod nazwą arteriosklerozy.

Przyczyny miażdżycy. Co powoduje miażdżycę? 

To, dlaczego i jak objawia się miażdżyca, zależy od formowania płytek (blaszek) miażdżycowych. Dochodzi do tego w wyniku odkładania się lipidów, czego przyczyną są uszkodzenia warstw ścian naczyń tętniczych. One z kolei powodują agregację płytek krwi i aktywację leukocytów oraz limfocytów.

Pierwsze objawy miażdżycy mogą pojawić się w następstwie wystąpienia określonych czynników ryzyka, które mają istotny wpływ na rozwój choroby. Zazwyczaj są one związane z chorobami współistniejącymi, bądź ze stylem życia pacjenta. Czynniki modyfikowalne i niemodyfikowalne, które mają wpływ na rozwój choroby, to m.in.:

• nadwaga i otyłość,
• palenie tytoniu,
• nadciśnienie tętnicze,
• cukrzyca,
• wysoki poziom cholesterolu,
• wysokie stężenie homocysteiny,
• stres,
• niewystarczająca aktywność fizyczna lub jej brak,
• nieprawidłowa dieta,
• wiek,
• płeć.

Miażdżyca – objawy

Oznaki miażdżycy nie są jednoznaczne. Miażdżyca jest chorobą przewlekłą i wolno postępującą, której objawy są różne i zależą od lokalizacji naczyniowej blaszki miażdżycowej. Spotykana jest na przykład miażdżyca tętnic wieńcowych, nerkowych, szyjnych czy kończyn dolnych.

Wielu pacjentów do końca swojego życia nie będzie odczuwało dolegliwości, ponieważ łagodna miażdżyca stóp czy żył szyjnych zwykle nie manifestuje się specyficznymi objawami. Czasami występują ostre incydenty, zwykle związane z zakrzepicą i/lub zamknięciem jednej z głównych tętnic. Najczęściej występujące objawy miażdżycy to m.in.:

• łatwiejsze męczenie się, duszność, bóle w klatce piersiowej (tzw. bóle wieńcowe) początkowo pojawiające się po wysiłku, a wraz z postępem choroby także w spoczynku – w przypadku miażdżycy tętnic wieńcowych, zaopatrujących w krew mięsień serca;
• zawroty głowy, dezorientacja, przemijające trudności z mówieniem, przejściowe niedowłady – w przypadku miażdżycy tętnic szyjnych i kręgowych, zaopatrujących w krew mózg,
• bóle brzucha – w przebiegu miażdżycy jelit i tętnic w jamie brzusznej;
• bóle łydek (bóle mięśni podudzia w czasie marszu, który ustępuje po jego zaprzestaniu to tzw. chromanie przestankowe), skurcze, obrzęki nóg i stóp, mrowienie – w przypadku miażdżycy kończyn dolnych;
• niewydolność nerek, ciężkie nadciśnienie – w miażdżycy tętnic nerkowych.

Co powoduje miażdżyca? Skutki miażdżycy 

Jeśli w porę nie zostanie podjęte leczenie miażdżycy, choroba może doprowadzić do niezwykle groźnych powikłań. Chodzi o:

• chorobę niedokrwienną serca bądź zawał serca,
• niedokrwienie mózgu, objawiające się na przykład zawrotami głowy i zaburzeniami czucia,
• udar mózgu,
• tętniaka aorty.

Jak wykryć i zdiagnozować miażdżycę?

Jeśli pojawią się jakiekolwiek objawy miażdżycy, warto od razu udać się do lekarza. Pozwoli to odpowiednio wcześnie wykryć chorobę i podjąć skuteczne leczenie.

Jakie badania na miażdżycę?

Podstawowym badaniem związanym z tym, jak wykryć miażdżycę, jest określenie poziomu cholesterolu. Lekarz może zlecić również wykonanie:

• EKG,
• próby wysiłkowej,
• badań obrazowych serca, na przykład angio-TK,
• angiografii tętnic wieńcowych.

W diagnozie miażdżycy bardzo pomoże pakiet badań kontrolnych. Obejmuje on morfologię, glukozę, lipidogram oraz mocz.

Jak leczyć miażdżycę?

Sposób leczenia miażdżycy zależy od tego, jakie tętnice objęła choroba, a więc czy występuje na przykład miażdżyca tętnic wieńcowych, czy szyjnych. Kluczową kwestią jest obniżenie poziomu cholesterolu, które osiąga się przy pomocy zmiany trybu życia, nawyków żywieniowych oraz leków.

Leczenie miażdżycy może wymagać podawania leków. Są to głównie statyny. U niektórych pacjentów konieczne może okazać się zastosowanie leczenia operacyjnego, które polega na usunięciu nagromadzonej blaszki miażdżycowej, wszczepieniu by-passów lub poszerzeniu wewnątrznaczyniowym.

Dieta przy miażdżycy

Dieta pozwalająca na zapobieganie i leczenie miażdżycy jest niewątpliwie najważniejszą kwestią. Główną zasadą jest ograniczenie tłuszczów, w szczególności zwierzęcych, cholesterolu pokarmowego, a także cukrów prostych i soli. Źródłem energii powinny być produkty zbożowe, najlepiej z pełnego ziarna. Dieta powinna być oparta na warzywach i owocach.

Ponadto należy dążyć do spożywania co najmniej 1–2 porcje tłustych ryb, które zawierają długołańcuchowe kwasy tłuszczowe omega-3 (DHA i EPA), zwłaszcza u osób ze stwierdzoną chorobą wieńcową, ponieważ mogą one chronić przed wystąpieniem np. udaru i zawału.

Jak zapobiegać miażdżycy? Profilaktyka 

Najlepszym sposobem na zapobieganie miażdżycy jest odpowiednia dieta. Polecamy dietę śródziemnomorską, w której kluczowe znaczenie mają pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa oraz owoce. Konieczny jest też regularny wysiłek fizyczny, utrzymywanie poprawnej masy ciała oraz ograniczenie używek (alkoholu, papierosów itp.).

Przedstawione informacje mają charakter poglądowy. O wskazaniach medycznych w konkretnym przypadku ostatecznie decyduje lekarz.

FAQ

Czy miażdżycę można wyleczyć?

Wyleczenie miażdżycy nie jest możliwe. Można jednak zahamować rozwój choroby oraz zapobiec groźnym powikłaniom.

Jak cofnąć miażdżycę?

Poprzez odpowiednią dietę oraz aktywność fizyczną i ewentualne stosowanie leków przepisanych przez lekarza.

Jak długo można żyć z miażdżycą?

Miażdżyca może doprowadzić do skrócenia życia. Aby temu zapobiec, należy zadbać o właściwą dietę oraz o ruch na świeżym powietrzu.

Co jeść przy miażdżycy?

Dieta przy miażdżycy powinna opierać się na pełnoziarnistych produktach zbożowych oraz warzywach i owocach.

Czy miażdżyca jest dziedziczna?

Miażdżyca nie jest dziedziczna, jednak ryzyko jej wystąpienia rośnie, jeśli w rodzinie zanotowano jej przypadki.

Czego nie jeść przy miażdżycy?

Chory na miażdżycę z diety powinien wykluczyć: tłuste mięsa, mleko, sery, słodycze, biały chleb oraz słodkie pieczywo.

Miażdżyca – jaki lekarz?

Jeśli pojawią się objawy wskazujące na miażdżycę, na początek warto udać się do lekarza rodzinnego.

Jakie objawy ma miażdżyca?

Objawy miażdżycy to: duszności, bóle w klatce piersiowej, zawroty głowy, bóle brzucha oraz łydek, a także nadciśnienie.

Czy miażdżyca jest groźna?

Tak. Miażdżyca może doprowadzić do groźnych powikłań. Skutkiem miażdżycy może być zawał serca czy udar mózgu.

Z czego robi się miażdżyca?

Przyczyny miażdżycy mają związek z odkładaniem się tłuszczu, cholesterolu i innych substancji w ściankach tętnic.

Źródła

1. Berek K. Bobiński R. Miażdżyca – choroba wieloczynnikowa. Problemy Pielęgniarstwa 2009, 17 (3).
2. Beręsewicz A. (red.). Patofizjologia miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca. Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa 2011.
3. Grochulska A., Jerzemowski J. Miażdżyca tętnic obwodowych a aktywność fizyczna chorych. Geriatria 2011, 5.
4. Kucharska E. Miażdżyca tętnic – wybrane aspekty. Przegląd Lekarski 2014, 71 (7).