Odporność – od czego zależy i jak ją wzmacniać?

Wiosna i jesień to test odporności organizmu. Zmienna pogoda za oknem, zmiany temperatur i przenikliwy wiatr mogą szybko wywołać przeziębienie. Silny układ odpornościowy jest potrzebny nie tylko do pokonania infekcji, ale również do ochrony organizmu przed pasożytami i usuwania komórek nowotworowych. Co decyduje o naszej odporności? Dlaczego jedni chorują co chwilę, a inni cieszą się nienagannym zdrowiem przez cały rok?

Spis treści:

1. Odporność co to jest
2. Jak działa układ odpornościowy?
3. Co osłabia odporność?
4. Suplementy na odporność - który preparat wybrać?
5. Jak wzmocnić odporność?
6. Co jeszcze brać na odporność?

Odporność  –  co to jest

O kondycji układu immunologicznego decydują takie czynniki jak:

• geny odziedziczone po rodzicach;
• to, z jakimi bakteriami, wirusami i alergenami mieliśmy kontakt przez całe życie;
• stan ogólny naszego organizmu.

Jak działa układ odpornościowy?

Układ odpornościowy ciągle ulega zmianie. Składa się on z naczyń i węzłów limfatycznych oraz wielu krążących we krwi komórek. Jest ich kilka rodzajów: monocyty, limfocyty i makrofagi. Różnią się między sobą swoimi funkcjami. Część z nich produkuje przeciwciała, które niszczą wrogie komórki i unieczynniają alergeny, a inne pochłaniają i zabijają bakterie i wirusy. Po każdym kontakcie z „wrogiem” powstają kolejne przeciwciała, aż do momentu, kiedy infekcja zostanie pokonana. Czasem może to trwać nawet do kilku dni.

Kiedy ponowie zostaniemy zaatakowani przez ten sam mikroorganizm, układ odpornościowy poradzi sobie znacznie szybciej, ponieważ ma zdolność uczenia się i zapamiętywania wrogich patogenów. Dlatego tak ważne są szczepienia w okresie niemowlęcym. Układ odpornościowy ma wtedy szansę nauczyć się walczyć z wieloma chorobami, na które możemy trafić w trakcie całego życia.

Co osłabia odporność

Aby odpowiednio zadbać o układ odpornościowy, wymagane jest regularne dostarczanie do organizmu wszystkich witamin, minerałów i innych substancji odżywczych, które go wzmocnią. Źle zbilansowana dieta powoduje osłabienie i w efekcie większą podatność na infekcje.

Na odporności może również odbić się nadmierne forsowanie ciała zbyt intensywnymi treningami. Ruch to zdrowie, ale musi być dostosowany do wydolności i  stanu organizmu. Odpowiedni poziom wysiłku wykonywanego na świeżym powietrzu zwiększa dotlenienie i  ukrwienie tkanek, co pozwala dotrzeć komórkom odpornościowym do każdego fragmentu ciała.

Stan odporności mogą pogorszyć także nieprzespane noce lub sen krótszy niż 7-8 godzin. Używki, nie tylko alkohol i papierosy, ale też pozornie niewinna kawa, zwiększają zapotrzebowanie organizmu na witaminy A, C i  E oraz inne składniki wpływające na aktywność komórek odpornościowych. Kolejnym czynnikiem, mającym bardzo duży wpływ na to czy chorujemy, jest stres – silny i długotrwały powoduje okresowy spadek produkcji komórek odpornościowych.

Suplementy na odporność - który preparat wybrać?

W aptekach znajdziemy różnorodne suplementy diety na wzmocnienie odporności, bez recepty oraz na receptę. Wybierając preparat warto zwrócić uwagę, czy posiada on odpowiednie badania laboratoryjne. Dzięki temu możemy być pewni, że faktyczna zawartość substancji aktywnych w preparacie jest zgodna z tą deklarowaną przez producenta. Badania laboratoryjne są wymagane dla leków na receptę, jednak w przypadku suplementów diety ich wykonanie nie jest obowiązkowe. Medicover Vital Odporność to suplement diety opracowany przez farmaceutów z najwyższą starannością. Produkt wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego. Zastosowane w suplemencie diety składniki wzajemnie uzupełniają swoje działanie. Jeżówka purpurowa i koci pazur wspomagają reakcje odpornościowe organizmu, z kolei traganek błoniasty działa przeciwwirusowo i antybakteryjne. Znajdująca się w składzie lukrecja dzięki swoim właściwościom wykrztuśnym, przeciwzapalnym i ułatwiającym rozkurcz oskrzeli wspomaga górne drogi oddechowe. Witamina C oraz cynk wpływają na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Formuła preparatu została przygotowana przez farmaceutów i jest przyjazna dla wegan i osób na diecie bezglutenowej, nie zawiera również barwników.

Jak wzmocnić odporność

Co robić, jeżeli nerwów nie da się wyeliminować, mamy nieregularny tryb życia, dieta pozostawia wiele do życzenia, a nie chcemy co chwilę walczyć z katarem i gorączką?

Przyprawy

Po pierwsze, warto wprowadzić do jadłospisu w okresie jesienno-zimowym większą ilość aromatycznych przypraw, które mają działanie antyseptyczne. Mogą to być m.in.:

• czosnek,
• cebula,
• imbir,
• cynamon.

Posiadają one liczne substancje przeciwbakteryjne. Czosnek zawiera w  swoich olejkach eterycznych związki siarki nadające mu osty zapach oraz allicynę – substancję, która działa podobnie do antybiotyków, niszcząc kolonie bakterii. Co ważne, wpływa ona tylko na bakterie patogenów, natomiast nie niszczy naszej naturalnej flory bakteryjnej. Dobroczynne składniki czosnku powodują stymulację wszystkich komórek układu odpornościowego. Jeżeli przeszkadza nam charakterystyczny aromat i smak, na rynku mamy do wyboru wiele preparatów zawierających jego ekstrakty. Wystarczy połknąć kapsułkę, aby czerpać korzyści z czosnku, a ominąć intensywny zapach.

Miód i propolis

Jeśli jesteśmy zwolennikami naturalnych produktów, w celu podniesienia odporności organizmu sięgnijmy po miód i propolis. Są one bogate w różnorodne substancje, które pozytywnie wpływają na działanie układu odpornościowego.

Uwaga: Należy pamiętać, aby nie podgrzewać miodu do temperatury wyższej niż 50°C. W tak wysokiej temperaturze rozkładają się enzymy i inne składniki lotne, decydujące o jego prozdrowotnych właściwościach. Wniosek: przygotowując miód do picia, rozpuśćmy go w letniej wodzie, a nie w gorącej herbacie. Miodu nie powinno się też podawać dzieciom poniżej pierwszego roku życia.

Aloes

Do roślin mających wpływ na zwiększenie odporności należy aloes. W swoim składzie zawiera on polisacharydy, minerały, glikoproteiny, wolne aminokwasy i enzymy. Polisacharydy pobudzają makrofagi broniące organizm przed infekcją oraz stymulują limfocyty B do produkcji przeciwciał. Dodatkowo sok z aloesu zwiększa zdolność rozpoznawania antygenu (cząsteczka wykrywana przez przeciwciała) oraz posiada działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Do wyboru mamy zwykły sok lub wodne ekstrakty.

Dzieciom może być podawany w formie syropu wzbogaconego o witaminę C. Taki preparat dodatkowo poprawi apetyt naszych pociech.

Soki z aronii, dzikiej róży i malin

Aby skutecznie wzmacniać odporność, gdy tylko mamy możliwość, pijmy soki naturalne, otrzymywane z aronii, dzikiej róży i malin. Są one źródłem witaminy C, antocyjanów i polifenoli, które warunkują silny potencjał antyoksydacyjny oraz działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe.

Związki czynne zawarte w tych owocach wpływają korzystnie na funkcjonowanie układu krążenia, uszczelniają naczynia krwionośne i zmniejszają ich przepuszczalność, co powoduje spadek szerzenia się infekcji. Naczynia krwionośne uszczelnia również rutyna, która wspomaga działanie witaminy C, a dodatkowo hamuje procesy zapalne i działa antyoksydacyjnie.

Czarny bez

Kiedy mówimy o rodzimych roślinach wzmacniających odporność, nie sposób nie wspomnieć o czarnym bzie. Wśród jego dobroczynnych wpływów można wymienić:

• działanie przeciwgorączkowe i napotne,
• zahamowanie infekcji wirusowej,
• skrócenie czasu trwania choroby (aż o 3-4 dni)

Żeń-szeń i rhodiola

W trosce o odporność warto zdecydować się na przyjmowanie wyciągów z roślin poprawiających kondycję całego organizmu – tzw. adaptogenów. Mamy tu do wyboru żeń-szeń i rhodiolę, zwaną arktycznym korzeniem. Wzmacniają one odporność organizmu na stres, zarówno psychiczny, jak i fizyczny, oraz zmieniające się gwałtownie warunki pogodowe, spotykane jesienią i zimą na naszej szerokości geograficznej. Żeń-szeń aktywuje również limfocyty cytotoksyczne. Preparatów tych nie należy jednak stosować zbyt długo, ponieważ w nadmiernych ilościach mogą wywoływać nadciśnienie.

Jeżówka

W nawracających infekcjach układu oddechowego niezastąpioną rośliną jest echinacea, czyli jeżówka, która:

• zwiększa ona ilość leukocytów, a także hamuje aktywność hialuronidazy, dzięki czemu zmniejsza penetrowanie tkanek przez patogenne drobnoustroje;
• pobudza proces fagocytozy dokonywany przez makrofagi i granulocyty;
• zwiększa liczbę i aktywność limfocytów oraz wydzielanie interferonu;
• hamuje wydzielanie histaminy, leukotrienów i  prostaglandyn, przez co tłumi procesy zapalne;
• wpływa na poprawienie wydolności oddechowej, dlatego warto ją stosować w przeziębieniu, któremu towarzyszy kaszel.

Jeżówkę należy przyjmować przez około 10 dni, po czym wymagana jest przerwa, aby układ odpornościowy nie był stymulowany zbyt intensywnie. Nie zaleca się jej u dzieci poniżej czwartego roku życia.

Tran i witamina D

Tradycyjne zastosowanie we wzmacnianiu odporności ma tran – kiedyś „zmora” wszystkich dzieci ze względu na swój charakterystyczny smak i aromat. Na szczęście dziś możemy go wybierać w różnorodnych wersjach smakowych, a nawet w formie smakowitych żelków. Osoby dorosłe oraz dzieci, które nie mają problemów z łykaniem mogą zdecydować się na preparat w postaci kapsułek. Podstawowym składnikiem tranu są kwasy omega-3 (na opakowaniu oznaczone jako EPA i  DHA) oraz witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, czyli A, E i D.

Nienasycone kwasy tłuszczowe służą jako budulec substancji przeciwzapalnych, a badania pokazują, że DHA zmniejsza ilość infekcji górnych dróg oddechowych nawet do 60%. Sięgając po produkty otrzymywane z ryb morskich, warto wybierać sprawdzone i markowe preparaty, ponieważ te, które pochodzą od nieznanych dostawców mogą zawierać, kumulujące się w rybach, toksyczne związki rtęci i dioksyny. Można również poszukać suplementów z DHA otrzymywanym z  alg morskich. Nie są one tak mocno zanieczyszczone i poleca się je zwłaszcza kobietom w  ciąży.

Poza tranem możemy zdecydować się także na przyjmowanie oleju z wątroby rekina. Zawiera on, oprócz wyżej wymienionych składników, alkiloglicerole i skwalen. Substancje te stymulują komórki szpiku kostnego do wzmożonej produkcji czerwonych krwinek i  granulocytów oraz zapobiegają infekcjom bakteryjnym i wirusowym.

Co daje witamina D?

Być może najważniejszym składnikiem tranu jest witamina D. Ostatnio mówi się o  niej coraz więcej, ponieważ kolejne badania odkrywają nowe funkcje, jakie pełni w  organizmie. Właściwie witamina D to nie do końca witamina, gdyż rozpatruje się ją raczej jako prohormon. Wytwarzana jest przez organizm pod wpływem promieniowania słonecznego. Na naszej szerokości geograficznej odbywa się to jedynie od maja do września w  godzinach od 12 do 16. Przez pozostałą część roku powinniśmy zapewniać ją organizmowi ze źródeł zewnętrznych.

Witamina D wpływa na produkcję przeciwciał zwalczających wirusy, bakterie i grzyby. Jest również niezbędna do aktywowania limfocytów T. Dowiedziono, że w  wielu sytuacjach istnieje zwiększone zapotrzebowanie na witaminę D. W przypadku otyłości, u osób powyżej sześćdziesiątego roku życia oraz chorych na schorzenia autoimmunologiczne warto rozważyć i skonsultować z lekarzem przyjmowanie większych dawek niż zalecane dla reszty populacji.

Co jeszcze brać na odporność?

Kiedy tradycyjne środki okazują się dla nas niewystarczające, możemy sięgnąć po kilka nowych produktów podnoszących odporność. Wśród nich warto wymienić beta-glukany – cząsteczki naturalnie występujące w  ścianach komórkowych roślin oraz grzybów. Badania pokazały, że na komórkach układu odpornościowego, szczególnie makrofagach, neutrofilach i  niektórych limfocytach, istnieją receptory, do których pasują cząsteczki beta-glukanów. Aktywują one głównie makrofagi, których zadaniem w  układzie odpornościowym jest niszczenie czynników chorobotwórczych i komórek obcych dla organizmu, w  tym komórek nowotworowych. Wykazano również, że beta 1,3-glukan pomaga zmniejszyć ilość antybiotyków potrzebnych w  trakcie leczenia. Połączenie to z  powodzeniem zastosowano w  próbach przeciw kilku różnym bakteriom i  wirusom (m.in. przeciw Escherichia coli i wirusowi opryszczki).

Probiotyki

Przy antybiotykoterapii wskazane jest stosowanie probiotyków. Mają one za zadanie nie tylko uzupełnić naturalną florę zubożoną przez antybiotyk, ale również spowodować odpowiedź ze strony układu odpornościowego. Przez przyleganie do śluzówki jelita probiotyk zmniejsza oddziaływanie bakterii patogennych, wzmacniając układ immunologiczny człowieka. Ważne jest jednak, aby zawierał on odpowiednie szczepy bakterii, ponieważ nie wszystkie z  nich mają udowodnione działanie probiotyczne. Głównie Lactobacillus acidophilus oraz Bifidobacterium zwiększają aktywność fagocytarną leukocytów. Trzeba pamiętać, że to nie gatunek bakterii jest potwierdzeniem działania, ale szczep.

Sposób podawania probiotyków ma z kolei wpływ na ich skuteczność. Nie wszystkie są odporne na działanie kwasu solnego w żołądku, dlatego należy je przyjmować w formie kapsułek umożliwiających dotarcie żywych bakterii do dalszych odcinków przewodu pokarmowego. Tylko wtedy bakterie probiotyczne mają szansę wpłynąć na nasz układ odpornościowy.

Bardzo ciekawym przykładem stosowania bakterii probiotycznych jest szczep Streptococcus salivarius K12. W naszej jamie ustnej bytuje wiele różnych szczepów tych bakterii, jednak jedynie obecność K12 powoduje odporność na nawracające infekcje gardła, nosa i  ucha. Szczep Streptococcus salivarius K12 wytwarza unikalne substancje – lantybiotyki, które hamują rozwój bakterii chorobotwórczych. Pomimo, że występuje on jedynie u 2% ludzi, udało się go wyizolować i zastosować w preparatach na nawracające infekcje laryngologiczne. Można je przyjmować zarówno w trakcie choroby, jak i po, co zapobiega nawrotom.

Chcąc zwiększyć odporność swoją i swoich najbliższych, musimy pamiętać, że wielu preparatów nie należy stosować ciągle, bo zbyt duża stymulacja układu odpornościowego może przynieść więcej szkody niż korzyści. Dawkę oraz czas trwania kuracji powinno się dostosować do potrzeb i wieku. Substancje pochodzenia naturalnego należy kupować tylko ze sprawdzonych źródeł i od znanych producentów, aby uniknąć zanieczyszczenia szkodliwymi składnikami. Zawsze, kiedy mamy jakiekolwiek wątpliwości, pytajmy farmaceutów lub lekarzy, którzy dobiorą odpowiedni dla nas preparat.

Dowiedz się więcej:

"Witamina D – objawy oraz skutki niedoboru i nadmiaru witaminy D"
https://www.medistore.com.pl/zdrowie/odpornosc

"Vitamin effects on the immune system: vitamins A and D take centre stage"
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2906676/

"Immune-boosting role of vitamins D, C, E, zinc, selenium and omega-3 fatty acids: Could they help against COVID-19?”"
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2906676/