Testy alergiczne – rodzaje, przygotowanie, wyniki

Oszacowano, że może nas uczulać kilkadziesiąt tysięcy alergenów. By potwierdzić, jaki czynnik wywołuje objawy choroby i wdrożyć precyzyjne leczenie, wykonuje się testy alergiczne, np. panel alergiczny z krwi lub testy płatkowe skórne. Czym są badania na alergie oraz dlaczego, kiedy i jak się je robi? Jak się przygotować do testów alergicznych i jak czytać wyniki? Przeczytaj nasz poradnik.

Wykonaj Test Alex 2 - najdokładniejszy test alergiczny od 1232,00 zł SPRAWDŹ *Cena może się różnić w zależności od miasta i placówki.

Diagnostyka alergii. Jakie badania na alergię wykonać?

Alergia to nadmierna reakcja układu odpornościowego na czynniki, które zwykle są nieszkodliwe dla większości ludzi. Kontakt z alergenami takimi, jak: pyłki, roztocza, sierść zwierząt, leki czy niektóre pokarmy, może wywołać nieprzyjemne objawy. Katar, łzawienie oczu, wysypka, duszność i ból brzucha to symptomy, które mogą świadczyć o reakcji alergicznej.

Alergenów jest mnóstwo i cały czas pojawiają się nowe. Aby skutecznie radzić sobie z alergią i jej objawami, ważne jest prawidłowe rozpoznanie czynników, który ją wywołują. Jak zatem sprawdzić, na co mamy uczulenie? By to zdiagnozować, należy najpierw udać się do lekarza pierwszego kontaktu – pediatry, internisty lub lekarza rodzinnego, który w razie potrzeby skieruje nas do specjalisty.

 

Alergolog zazwyczaj zaczyna rozpoznanie od szczegółowego wywiadu i – jeśli w danej chwili występują – obserwacji objawów. Podczas rozmowy lekarz może zadać m.in. pytania o występowanie alergii w rodzinie pacjenta (choroba jest dziedziczna) oraz o okoliczności pojawiania się symptomów. W dalszej kolejności, w celu potwierdzenia wstępnego rozpoznania, może zlecić przeprowadzenie badań dodatkowych, w tym testów alergicznych z krwi, testów skórnych lub tekstów prowokacyjnych.

Czym jest test na alergię?

Testy alergiczne przeprowadza się, by potwierdzić wstępną diagnozę i wdrożyć leczenie skierowane przeciwko konkretnym alergenom. Badania na alergie pozwalają precyzyjnie określić, na jakie czynniki organizm reaguje nadmierną nadwrażliwością. W tym celu wykonuje się testy skórne, które pokazują bezpośrednią reakcję na kontakt z alergenem, lub testy z krwi, które wykrywają przeciwciała odpowiedzialne za reakcje alergiczne.

Rodzaje testów alergicznych

W diagnostyce alergii stosuje się różne rodzaje badań, które pozwalają na precyzyjne określenie przyczyny reakcji alergicznych i pomagają w doborze odpowiedniego leczenia. Różne rodzaje testów alergicznych dostosowane są do specyficznych potrzeb pacjenta oraz rodzaju alergii. O doborze rodzaju badania decyduje lekarz.

Sprawdź ofertę testów alergicznych >>

Testy alergiczne skórne – jakie alergeny wykrywają?

Testy skórne są Najczęściej wykonywanymi badaniami na alergie. Służą diagnostyce tych rodzajów alergii, w których reakcja organizmu jest natychmiastowa. Stosowane są, by potwierdzić uczulenie na alergeny wziewne, niektóre leki oraz w podejrzeniu atopowego zapalenia skóry i alergii pokarmowych. Testy alergiczne skórne te dzieli się na:

• testy punktowe – alergen nakłada się na skórę, którą następnie się nakłuwa;
• testy śródskórne – alergen wprowadza się bezpośrednio pod skórę.

Testy płatkowe skórne – jak wyglądają?

Testy naskórkowe płatkowe służą rozpoznaniu alergii skórnej (kontaktowej), czyli takiej, której objawem jest wyprysk pojawiający się po kontakcie skóry z alergenem. Alergeny są umieszczane na specjalnych płatkach przylepianych do skóry, a następnie oceniana jest reakcja skóry na substancje.

Testy alergiczne z krwi – na czym polegają?

Badania krwi na alergię pozwalają określić miano swoistych (specyficznych) przeciwciał IgE skierowanych przeciwko konkretnym alergenom. Przeprowadza się je alternatywnie dla testów skórnych lub dodatkowo. Znajdują zastosowanie zwłaszcza u dzieci (z uwagi na brak możliwości współpracy z małym pacjentem przy wykonywaniu testu skórnego) oraz u osób przyjmujących na stałe leki, które mogłyby wpłynąć na wynik testów skórnych lub prowokacji. Testy z krwi stosuje się również przy podejrzeniu alergii wieloczynnikowej.

Prowokacje (ekspozycje) alergenowe – czym są?

Testy prowokacyjne polegają na bezpośrednim podaniu alergenu do organizmu (np. wziewnie lub doustnie) pod ścisłym nadzorem medycznym. Ma to na celu zbadanie reakcji konkretnego narządu na alergen.

W przypadku alergii wziewnych prowokacje przeprowadza się w skomplikowanych przypadkach, np. u osób uczulonych na wiele różnych rodzajów alergenów. Z prowokacją alergenem możemy mieć do czynienia także przy podejrzeniu alergii pokarmowej. W wypadku testów pokarmowych najpierw zaleca się odstawienie potencjalnie uczulającego produktu, a następnie sprawdza się reakcję na ponowne wprowadzenie go do jadłospisu.

Testy alergiczne do wykonania w domu

W aptekach i sklepach internetowych dostępne są różnego rodzaju domowe testy alergiczne. Wykonanie takiego testu nie może jednak zastąpić diagnostyki alergii pod kontrolą lekarza. Wyniki domowych badań są obarczone dużym ryzykiem błędu. Ponadto niespecjalista nie jest w stanie podjąć decyzji o dalszym postępowaniu.

Wyniki testów alergicznych do wykonywania w domu nie są też brane pod uwagę przez lekarzy. Służyć więc mogą jedynie na własny użytek.

Wykonaj Test Alex 2 - najdokładniejszy test alergiczny od 1232,00 zł SPRAWDŹ *Cena może się różnić w zależności od miasta i placówki.

Testy alergiczne u dzieci – kiedy i jakie badania wykonać?

Testy alergiczne u dzieci są bezpieczne i mogą być przeprowadzane od najmłodszych lat. Testy kontaktowe mogą być zalecane dzieciom w przypadku objawów skórnych. U niemowląt są możliwe, choć ze względu na wrażliwość skóry i ograniczoną współpracę, preferowane są testy z krwi. Od kiedy można przeprowadzać testy alergiczne z krwi u dzieci?

• Testy skórne – mogą być przeprowadzane u dzieci, które ukończyły co najmniej 3 lata. W niektórych przypadkach dolna granica wieku może być przesunięta do 4 lub 5 lat ze względu na potrzebę współpracy dziecka podczas zabiegu.
• Testy z krwi – mogą być przeprowadzane w każdym wieku, już od 6. miesiąca życia. Są one szczególnie zalecane dla bardzo małych dzieci lub tych, które mogą mieć trudności z utrzymaniem nieruchomości podczas testów skórnych. Testy z krwi są mniej inwazyjne, ponieważ wymagają jedynie pobrania próbki krwi i pozwalają na identyfikację specyficznych przeciwciał IgE.
• Molekularne testy alergiczne – to bardziej zaawansowana forma diagnostyki, która może być wykonana u dzieci w każdym wieku, włączając niemowlęta. Testy molekularne pozwalają na precyzyjne zidentyfikowanie alergenów, które powodują reakcje alergiczne, i są przydatne w przypadkach, kiedy konieczne jest ustalenie dokładnego profilu alergii dziecka.

U dzieci poniżej 4. roku życia, można wykonać panel pediatryczny, który nie wymaga odstawienia ewentualnych leków, co jest koniecznością podczas testów punktowych skórnych.

Jak wyglądają badania alergologiczne?

Proces przeprowadzania testów alergicznych różni się w zależności od rodzaju badania oraz charakteru alergii. Wykonuje się zarówno testy skórne, które oceniają reakcję organizmu bezpośrednio na skórze, jak i testy z krwi, pozwalające na szczegółową analizę immunologiczną, a także badania prowokacyjne.

Jak wyglądają testy alergiczne skórne?  

Testy skórne przeprowadza się na skórze przedramion lub pleców. W trakcie badania alergolog lub wykwalifikowana pielęgniarka wstrzykuje pod skórę małe ilości alergenów, lub umieszcza je na skórze i nacina ją jednorazowym, cieniutkim lancetem czy nakłuwa igłą. Jednorazowo nanosi się do 20 alergenów. U dzieci w wieku przedszkolnym zaleca się zmniejszenie liczby alergenów użytych do jednego testu. Po 15–20 minutach lekarz ocenia bąble, które pojawiły się na skórze. Wynik uważa się za dodatni w przypadku bąbli z czerwoną otoczką, o średnicy większej niż 3 mm.

W przebiegu naskórkowego testu płatkowego specjalnie przygotowane alergeny przykleja się do skóry pleców na 48 godzin. Po upływie tego czasu plastry się usuwa i dokonuje pierwszego odczytu. Kolejny odczyt ma miejsce po upływie 72 godzin od nałożenia. Diagnoza wynika z dwukrotnej oceny zaczerwienienia, grudek i pęcherzyków, które pojawiły się na skórze.

Jak się robi testy alergiczne z krwi?

Testy alergiczne z krwi polegają na pobraniu krwi z żyły. Następnie w laboratorium prowadzi się badania krwi pod kątem poziomu swoistych przeciwciał IgE dla konkretnych alergenów. Ich podwyższony poziom może wskazywać na alergię na dany czynnik. 

Jak wyglądają prowokacyjne badania na alergię?

W testach prowokacyjnych podaje się „podejrzany” alergen bezpośrednio do nosa, oskrzeli lub worka spojówkowego lub – w przypadku testów pokarmowych – doustnie.

Testy alergiczne przeprowadza się zazwyczaj w poradni alergologicznej. W przypadku testu prowokacyjnego, gdy alergen podawany jest do oskrzeli, badanie odbywa się w szpitalu.

Jak się przygotować do testów alergicznych?

Przygotowanie do testów alergicznych jest kluczowe, aby wyniki były wiarygodne i jak najbardziej precyzyjne. Warto skonsultować się w tej sprawie z lekarzem.

Przede wszystkim przed badaniami na alergię nie należy przyjmować farmaceutyków. Jakie leki odstawić przed testami alergicznymi? Należy unikać  leków antyhistaminowych na 1–2 tygodnie przed testami skórnymi. Mogą one osłabić reakcje alergiczne i zafałszować wyniki. Również inne leki mogą wpływać na rezultat, dlatego warto omówić stosowane preparaty z lekarzem przed badaniem.

W przypadku testów alergicznych z krwi, jeśli pacjentem jest małe dziecko, warto dać mu się wcześniej napić i uświadomić, jak wygląda badanie. Ułatwi to pielęgniarce pobranie krwi.

Testy alergiczne – czy trzeba być na czczo?

Czy przed testami alergicznymi można jeść? Do badań alergicznych nie musimy być na czczo. Rzadko również zaleca się stosowanie jakiejś szczególnej diety. Wyjątkiem są prowokacyjne testy pokarmowe, w których przed badaniem wyklucza się potencjalny alergen z jadłospisu.

Testy alergiczne a przeziębienie

Przygotowując się do testów alergicznych, lekarze często zalecają, aby pacjent unikał ich wykonywania podczas aktywnej infekcji, w tym przeziębienia. Dotyczy to zarówno testów skórnych, jak i z krwi. W przypadku tych pierwszych infekcja może również zwiększyć ryzyko wystąpienia reakcji na miejscu aplikacji alergenu. Natomiast przeziębienie zwykle nie wpływa bezpośrednio na wyniki badań na alergię z krwi, ale zawsze warto skonsultować się z lekarzem, który doradzi najlepszy moment na wykonanie testów.

Testy alergiczne – jak czytać wyniki?

W diagnozie alergii, samo stwierdzenie podwyższonego stężenia całkowitego IgE może być mylące, ponieważ nie odzwierciedla specyficznych reakcji alergicznych. Dlatego lekarze często zlecają dodatkowe testy na swoiste przeciwciała IgE, które są bardziej precyzyjne w identyfikacji konkretnych alergenów. Wyniki tych testów klasyfikuje się zwykle w specjalnych panelach alergicznych, takich jak pokarmowy, oddechowy, wziewny, a także panel obejmujący reakcje na ukąszenia owadów czy antybiotyki.

Jak odczytać testy alergiczne skórne? Jak wygląda interpretacja wyników? Stężenie swoistych przeciwciał IgE mierzy się w jednostkach międzynarodowych (UI/ml) lub klasyfikuje w sześciu kategoriach. Niższe klasy (0-1) wskazują na niski poziom swoistych przeciwciał, co często nie wiąże się z występowaniem objawów klinicznych. Wyższe klasy (2-6) oznaczają wzrost stężenia przeciwciał, co zazwyczaj jest powiązane z coraz silniejszymi objawami klinicznymi, przy czym najwyższe klasy (5-6) wskazują na bardzo wysokie stężenia przeciwciał i prawie zawsze towarzyszą im objawy alergiczne. Warto przy każdej diagnozie uwzględniać zarówno wyniki testów, jak i kliniczny obraz pacjenta.

Powikłania po testach alergicznych 

Powikłania po testach alergicznych zdarzają się rzadko, ale mogą wystąpić, szczególnie po testach skórnych. Najczęściej występują łagodne objawy, takie jak wysypka, swędzenie czy obrzęk w miejscu testu. Objawy te zwykle ustępują samoistnie lub po zastosowaniu kremów steroidowych bądź doustnych leków przeciwhistaminowych.
W rzadkich przypadkach może dojść do silniejszej reakcji alergicznej, zwanej anafilaksją, która wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Anafilaksja może powodować obrzęk dróg oddechowych, trudności w oddychaniu oraz objawy wstrząsu. Ze względu na to ryzyko testy skórne są wykonywane pod nadzorem lekarza, który w razie potrzeby może szybko podać odpowiednie leki.

Testy z krwi są mniej inwazyjne i wiążą się z mniejszym ryzykiem powikłań, dlatego często zaleca się je pacjentom z większym ryzykiem wystąpienia silnej reakcji alergicznej.

Leczenie alergii

Wyniki testów alergicznych pomagają lekarzowi we wdrożeniu terapii skierowanej przeciwko konkretnym alergenom.
Leczenie alergii przebiega dwutorowo. Pierwszym elementem terapii jest unikanie lub – jeśli to możliwe – wyeliminowanie alergenów ze środowiska czy jadłospisu chorego, a drugim – leczenie farmakologiczne. W terapii farmakologicznej stosowane mogą być zarówno leki łagodzące objawy (np. leki antyhistaminowe, leki obkurczające naczynia nosa, kortykosteroidy, kromony), jak i immunoterapia swoista (alergenowa), czyli odczulanie.

Kiedy planowane jest wdrożenie immunoterapii swoistej, wykonanie testów alergicznych jest szczególnie istotne.

Co to jest odczulanie?

Odczulanie polega na podawaniu choremu (doustnie, podjęzykowo lub we wstrzyknięciach podskórnych) coraz mocniejszych dawek alergenu. Prowadzi to do obniżenia wrażliwości osoby uczulonej na dany alergen. W konsekwencji objawy alergii zostają złagodzone lub wyeliminowane. Proces odczulania jest długi i wynosi 3–5 lat.

Odczulanie może zapobiec rozwojowi astmy.

FAQ

Ile kosztuje badanie na alergię?

Testy skórne są zazwyczaj tańsze i mogą kosztować od 100 do 300 złotych, podczas gdy testy z krwi, które obejmują szersze spektrum alergenów, mogą kosztować od kilkuset do nawet ponad tysiąca złotych, zwłaszcza gdy wykonywane są w panelach specjalistycznych.

Jakie badania zrobić na alergię?

• Testy skórne (prick tests, testy płatkowe), które pozwalają na identyfikację alergenów kontaktowych i wziewnych.
• Testy z krwi, które badają specyficzne przeciwciała IgE i są pomocne przy diagnozowaniu alergii pokarmowych i wziewnych.
• Testy molekularne, które mogą precyzyjnie określić, które komponenty alergenów są odpowiedzialne za reakcję.

Jak sprawdzić, na co ma się alergię? Jak sprawdzić, na co jest się uczulonym?

Najpewniejszą metodą jest wykonanie testów alergicznych. Testy skórne i z krwi są najbardziej dostępne i mogą być wykonane w wielu laboratoriach i klinikach. Testy molekularne dostarczają dokładniejszych informacji i są zalecane w przypadku trudności diagnostycznych lub przy podejrzeniu alergii krzyżowej.

Jakie testy na alergię są najlepsze?

Wybór testu zależy od objawów i potencjalnych alergenów. Testy skórne są najlepsze do szybkiej diagnozy alergii kontaktowych i wziewnych. Testy z krwi są zalecane, gdy testy skórne nie mogą być wykonane (np. z powodu stosowania leków przeciwhistaminowych). Testy molekularne oferują najszersze możliwości diagnostyczne, analizując szerokie spektrum alergenów i ich komponentów.

Co to jest histamina w testach alergicznych?

Histamina to substancja, która jest uwalniana przez organizm podczas reakcji alergicznej i odpowiada za większość objawów alergii. W testach skórnych używa się histaminy jako kontrolę pozytywną, ponieważ jej aplikacja powinna wywołać reakcję skórną u każdej osoby, potwierdzając prawidłowość wykonania testu.

Czy testy alergiczne z krwi są wiarygodne?

Tak, testy alergiczne z krwi są uznane za wiarygodne i są stosowane do mierzenia poziomu specyficznych przeciwciał IgE przeciwko określonym alergenom. Oferują one dokładność szczególnie przy diagnozowaniu alergii pokarmowych i niektórych alergii wziewnych.

Czy lekarz rodzinny może dać skierowanie na testy alergiczne?

Tak, lekarz rodzinny może wystawić skierowanie na testy alergiczne, jeśli na podstawie wywiadu i obserwacji objawów uzna, że są one wskazane. Skierowanie takie pozwala na wykonanie testów w większości laboratoriów diagnostycznych oraz w ramach NFZ, gdzie część kosztów może być pokryta przez ubezpieczenie zdrowotne.

Jak długo trwają testy alergiczne?

Zazwyczaj wynik testu skórnego dostępny jest w dniu jego przeprowadzenia, niedługo po odczytaniu i zinterpretowaniu wyników przez lekarza.
Samo nakładanie alergenów i substancji kontrolnych na skórę trwa kilkanaście minut. Następnie trzeba zaczekać 15-20 minut w poradni alergologicznej. W teście naskórkowym płatkowym odczyt wyników wykonywany jest dwukrotnie – po 48 i 72 godzinach od umieszczenia alergenów na skórze. Natomiast na wynik testów z krwi czeka się zależnie od zwyczaju panującego w danej przychodni czy laboratorium. Po uzyskaniu wyników lekarz stawia diagnozę.

Kiedy robić testy alergiczne?

Za najlepszy czas do wykonania testów alergicznych uważa się okres, w którym nie ma objawów choroby. Lekarz ustala go indywidulanie dla każdego pacjenta. W przypadku podejrzenia alergii na pyłek roślin  jest to zazwyczaj czas poza okresem pylenia, czyli od października do grudnia.

W jakim wieku robić testy alergiczne?

Testy alergiczne z krwi wykonuje się niezależnie od wieku, z tym że nie ma np. potrzeby badania wrażliwości na pokarm, którego dziecko jeszcze nie jadło, a co za tym idzie – nie zdążyło się na niego uczulić. Testy skórne wykonuje się zazwyczaj od 4. roku życia.

Testy alergiczne - czy trzeba odstawić leki?

Trzeba pamiętać, że decyzja o odstawieniu jakichkolwiek leków zawsze należy do lekarza. Standardowo – w przypadku testów skórnych – zaleca się zaprzestanie stosowania leków antyhistaminowych na 1-2 tygodnie przed badaniem. Jeśli planowane są testy alergiczne z krwi, nie ma konieczności odstawiania leków, chyba że lekarz zdecyduje inaczej.

Źródła:

1. Balińska-Miśkiewicz W.: Molecular diagnosis of food allergy--do we know more? Postępy Hig Med Dosw (Online). 2014 Jun 9;68:754-67
2. Turnbull J.L., Adams H.N., Gorard D.A.: Review article: the diagnosis and management of food allergy and food intolerances. Aliment Pharmacol Ther. 2015 Jan;41(1):3-25
3. Chinthrajah R.S.: Diagnosis of Food Allergy. Pediatr Clin North Am. 2015 Dec;62(6):1393-408
4. https://allergiecentrumhasselt.be/onewebmedia/Testing%20children%20for%20allergies%20-%20EAACI.pdf
5. https://www.racgp.org.au/getattachment/a773b69d-36c1-4cb6-b4e9-f489dc9e47ba/attachment.aspx
6. Pawilczak R.: Zgoda pacjenta na wykonanie testów skórnych metodą punktowego nakłucia naskórka. 2020 March, Alergologia Polska – Polish Journal of Allergology 2020; 7, 1: 47–52