Chroniczne zmęczenie — przyczyny, objawy i leczenie

Uczucie ciągłego zmęczenia i senności towarzyszy wielu osobom. Przyczyny przemęczenia organizmu mogą być różne. Jeśli zmęczenie nie jest wynikiem intensywnego trybu życia, warto wykonać badania, które pomogą w dalszej diagnostyce. Chroniczne zmęczenie może być objawem problemów zdrowotnych, ale jest też osobną jednostką chorobową. Leczenie zmęczenia jest ściśle powiązane z chorobą, której jest objawem. W przypadku zespołu chronicznego zmęczenia CFS nie ma jednoznacznego postępowania terapeutycznego.

Chroniczne zmęczenie to problem, z którym boryka się wiele osób, zarówno starszych, jak i młodszych, kobiet i mężczyzn. Czasem jest to po prostu efekt przemęczenia — za mało snu, za dużo pracy i obowiązków. Wówczas wystarczy odpoczynek i regeneracja sił. Zdarza się jednak, że ciągłe zmęczenie, nadmierna senność i brak energii mogą być symptomami poważniejszych problemów ze zdrowiem. Jakie mogą być przyczyny chronicznego zmęczenia i nadmiernej senności? Kiedy należy udać się do lekarza oraz jakie badania wykonać? Tego wszystkiego dowiesz się z naszego poradnika! 

Chroniczne zmęczenie — przyczyny

Pierwszą z przyczyn, które wykluczyć musi lekarz u osób zmagających się z przewlekłym zmęczeniem, jest tryb życia. Jeśli pacjent zdecydowanie za mało czasu poświęca na sen i odpoczynek, to brak sił i senność są naturalną reakcją organizmu. Tryb życia oraz zrównoważone podejście do pracy i odpoczynku są kluczowe dla dobrego samopoczucia i zdrowia.

Wśród przyczyn zdrowotnych, ciągłe zmęczenie i senność, a także brak energii, są częstymi objawami anemii, tj. niedokrwistości. Jest to choroba, w której stężenie hemoglobiny we krwi, hematokryt i liczba krwinek czerwonych spadają poniżej wartości referencyjnych. W praktyce wyróżnia się kilka wariantów niedokrwistości:

• anemia megaloblastyczna — spowodowana niedoborem witaminy B12 lub kwasu foliowego,
• anemia z niedoboru żelaza,
• anemia pokrwotoczna,
• anemie towarzyszące chorobom przewlekłym, autoimmunologicznym itp.

Utrzymująca się niedokrwistość wpływa negatywnie na zdrowie i dobre samopoczucie człowieka, a osłabienie organizmu, brak siły i ospałość to tylko przykładowe symptomy. Nieodpowiedni poziom żelaza czy witaminy B12 w długim aspekcie czasu prowadzi do bardzo poważnych problemów, takich jak:

• zaburzenia w obrębie układu nerwowego, np. zawroty głowy, omdlenia, problemy z koncentracją; 
• zaburzenia układu sercowo-naczyniowego, w tym zaburzenia rytmu serca, przyspieszone tętno, duszności;
• zaburzenia funkcjonowania układu pokarmowego — m.in. brak apetytu, bóle brzucha, biegunki lub zaparcia.

Sprawdź badanie >> Profil Anemia

Ciągłe uczucie zmęczenia i senność mogą towarzyszyć również chorobom tarczycy, trzustki, wątroby i nerek. W sytuacjach tych najczęściej pojawiają się dodatkowe symptomy, które ułatwiają lekarzowi wybór odpowiednich badań, pozwalających na postawienie właściwej diagnozy.

Zmęczenie psychiczne, brak chęci na cokolwiek to symptom, który bardzo często towarzyszy chorobom autoimmunologicznym, jak np. toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów i wiele innych. Problem ten pojawia się również u osób zmagających się z chorobami nowotworowymi. Dodatkowo chroniczne zmęczenie to często objaw niedoborów witamin i minerałów, np. magnezu.

Zespół chronicznego zmęczenia CFS – czym jest?

W ostatnich latach prowadzone są również badania dotyczące CFS (ang. chronic fatigue syndrome), czyli zespołu przewlekłego zmęczenia. Specjaliści zajmujący się badaniem tego problemu podkreślają, że jest to odrębna jednostka chorobowa, która w Polsce jest jeszcze stosunkowo mało znana.

Diagnostyka CFS odbywa się głównie na podstawie wykluczenia innych przyczyn chronicznego zmęczenia. Jak podkreślają specjaliści zgłębiający problem, jednym z charakterystycznych objawów zespołu przewlekłego zmęczenia jest patologiczna, nadmierna nietolerancja wysiłku, zarówno psychofizycznego, jak i psychicznego. Nie ma to jednak związku z brakiem motywacji i chęci do podjęcia czynności.

Trzeba podkreślić, że zespół chronicznego zmęczenia CFS to stan długotrwałego, intensywnego zmęczenia, które nie ustępuje mimo odpoczynku i nie jest związane z wysiłkiem fizycznym. To nie tylko zwykłe uczucie zmęczenia po ciężkim dniu – osoby cierpiące na CFS odczuwają stałe wyczerpanie organizmu, które znacząco obniża ich jakość życia i utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Objawy przemęczenia organizmu

W badaniach zaobserwowano, że u osób zmagających się z CFS charakterystycznym objawem jest wystąpienie tzw. zespołu PEM (ang. post-exertional malaise). Polega on na tym, że u pacjenta pojawia się negatywna i gwałtowna reakcja organizmu na próby podjęcia wysiłku. Osoby te często skarżą się na objawy przypominające grypę, nagłe zmęczenie, wyczerpanie organizmu,ospałość,itp.

Co ważne, symptomy te pojawić się mogą nawet w konsekwencji wykonywania codziennych czynności. W zależności od stopnia zaawansowania choroby mogą one cechować się różną intensywnością. W sytuacjach skrajnych CFS może powodować problemy ze wstaniem z łóżka oraz obniżać tolerancję na światło czy dźwięki, co sprawia, że pacjenci nie mogą normalnie funkcjonować.

Ciągle zmęczenie — diagnostyka

W walce z przewlekłym zmęczeniem podstawą udzielenia skutecznej pomocy jest znalezienie przyczyny problemu. Tylko odpowiednie leczenie głównej choroby pozwoli pokonać zmęczenie i cieszyć się życiem. Gdy pacjent zgłasza się do lekarza, postawą w procesie diagnostyki jest przeprowadzenie obszernego wywiadu. Pozyskane w ten sposób informacje pozwalają ustalić dalszy plan postępowania.

Jedną z najistotniejszych kwestii jest to, aby dowiedzieć się, czy występujące dolegliwości są konsekwencją niewłaściwego stylu życia pacjenta, czy choroby somatycznej. Najczęściej lekarze decydują się na wykonanie podstawowych badań diagnostycznych, które pomagają ustalić, czy problemy nie mają podłoża zdrowotnego.

W zależności od wieku i płci wykonywane są specjalne panele badań diagnostycznych, dostarczające wielu informacji o prawidłowym działaniu najważniejszych narządów ludzkiego organizmu. 

Sprawdź: Podwyższona kreatynina — co oznacza, jakie są normy kreatyniny

Jakie badania na zmęczenie należy wykonać?

Pakiety podstawowych badań obejmują w szczególności:

• TSH,
• stężenie glukozy we krwi,
• morfologię krwi,
• AST,
• stężenie cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL i HDL,
• badanie ogólne moczu,
• kwas moczowy,
• poziom żelaza,
• poziom fosforanów, 
• poziom ferrytyny, 
• poziom witaminy 250H-D3, 
• aminotransferaza alaninowa (ALT),
• poziom kreatyniny,
• poziom wapnia, 
• poziom magnezu,
• poziom triglicerydów. 

Po przeprowadzeniu wywiadu, lekarz zleca odpowiednie badania krwi. Następnie, na podstawie uzyskanych wyników, decyduje o kierunku dalszego postępowania.

W przypadku anemii istotne jest ustalenie jej przyczyn i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia, np. suplementacji kwasem foliowym, witaminą B12 czy żelazem. Ważne jest też regularne monitorowanie, jak pacjent reaguje na terapię. Jeśli wyniki badań wskazują na możliwe problemy z tarczycą, nerkami, innymi narządami lub na chorobę autoimmunologiczną, potrzebne są dokładniejsze badania oraz najczęściej — konsultacja ze specjalistą.

Leczenie przewlekłego zmęczenia

Skuteczne leczenie przewlekłego zmęczenia możliwe jest wyłącznie wtedy, gdy ustalone zostaną jego przyczyny. Anemia, jeśli jest konsekwencją niedoborów, wymaga rozpoczęcia odpowiedniej suplementacji. Warto jednak dokładnie zastanowić się, co mogło spowodować problem, np. w przypadku kobiet mogą to być krwotoczne miesiączki. Sytuacja ta wymaga najczęściej konsultacji z ginekologiem, który pomoże ustalić przyczynę zaburzeń.

Chroniczne zmęczenie towarzyszyć może wielu chorobom przewlekłym, dlatego specyfika terapii i zastosowane metody powinny być dobierane w sposób indywidualny, odpowiedni do stanu zdrowia pacjenta.

W przypadku osób zmagających się z zespołem przewlekłego zmęczenia (CFS) konieczne jest szczególne podejście terapeutyczne, ponieważ podłoże tego schorzenia jest wyjątkowo złożone i nie do końca poznane. Dotychczas nie ustalono jednoznacznych przyczyn CFS, a także nie opracowano leku, który zapewniłby pełne wyleczenie. W związku z tym leczenie skupia się głównie na łagodzeniu objawów i poprawie komfortu życia pacjenta.

Ważne jest też, aby pacjent zmienił tryb życia. Specjaliści podkreślają, że duże znaczenie mogą odgrywać tu czynniki związane z odżywianiem oraz racjonalnym planowaniem aktywności, pozwalające optymalnie zarządzać energią. Dobrze mogą sprawdzić się też techniki relaksacyjne, dzięki którym poprawi się jakość snu, a pacjent będzie bardziej odprężony, co może pośrednio wpłynąć na zwiększenie tolerancji na zmęczenie.

FAQ

Jak sprawdzić poziom zmęczenia?

Aby sprawdzić poziom zmęczenia, warto skonsultować się z lekarzem, który może zlecić odpowiednie badania krwi.

Jakie badanie krwi na zmęczenie?

W przypadku chronicznego zmęczenia warto wykonać podstawowe badania krwi, takie jak morfologia, poziom żelaza, ferrytyny, witaminy B12, witaminy D, hormonów tarczycy (TSH, FT3, FT4) oraz testy na poziom glukozy i elektrolitów

Jak objawia się chroniczne zmęczenie?

Chroniczne zmęczenie objawia się długotrwałym uczuciem głębokiego wyczerpania, które nie ustępuje pomimo odpoczynku. Często towarzyszą mu trudności z koncentracją, osłabienie pamięci, bóle głowy, bóle mięśniowo-stawowe oraz zaburzenia snu. Pacjenci mogą także doświadczać obniżonej motywacji, drażliwości i poczucia przytłoczenia codziennymi obowiązkami.

Jaka choroba powoduje ciągłe zmęczenie?

Ciągłe zmęczenie może być objawem wielu chorób i zaburzeń. Do najczęstszych przyczyn należą niedoczynność tarczycy, anemia (niedokrwistość), cukrzyca, zespół bezdechu sennego oraz różnego rodzaju zaburzenia hormonalne i metaboliczne.

Co pomaga na przewlekłe zmęczenie?

Aby skutecznie przeciwdziałać przewlekłemu zmęczeniu, warto podejść do tego problemu kompleksowo, łącząc wsparcie medyczne z odpowiednią zmianą stylu życia. Podstawą jest dbanie o regularny, wysokiej jakości sen oraz zbilansowaną dietę, która dostarcza organizmowi niezbędnych witamin i minerałów, wspierających energię i witalność.

Co może być powodem zmęczenia?

Przyczyną zmęczenia może być wiele czynników, zarówno związanych ze stylem życia, jak i zdrowiem. Najczęstsze powody to niewystarczająca ilość lub niska jakość snu, długotrwały stres, zła dieta oraz odwodnienie, które prowadzą do obniżenia poziomu energii. Zmęczenie może być także objawem chorób przewlekłych.

Czego brakuje w organizmie, gdy jest się zmęczonym?

Zmęczenie może być spowodowane niedoborem kluczowych składników, takich jak żelazo, witamina D, witaminy z grupy B (zwłaszcza B12), magnez i potas. Warto wykonać badania krwi, by zidentyfikować braki i dobrać odpowiednią suplementację lub zmiany w diecie.

Jak pokonać zespół przewlekłego zmęczenia?

Warto współpracować z lekarzem i specjalistami, aby opracować indywidualny plan działania, który pomoże stopniowo poprawić jakość życia i zwiększyć poziom energii.

Źródło: 

1. https://www.sztukaleczenia.pl/pub/2014/3-4/sztuka_leczenia_45-53.pdf [dostęp: 12.11.2024]
2. https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/filmy/207484,to-nie-sa-osoby-zmeczone-cale-zycie [dostęp: 12.11.2024]
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557676/ [dostęp: 12.11.2024]
4. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2766938/ [dostęp: 12.11.2024]
5. https://www.frontiersin.org/journals/immunology/articles/10.3389/fimmu.2024.1386607/full [dostęp: 12.11.2024]