Żelazo na czczo - surowica

Badanie stężenia żelaza we krwi

Badanie krwi wykonywane w celu określenia stężenia żelaza na czczo w surowicy. Żelazo pełni kluczową rolę w organizmie człowieka. Odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego, krwionośnego, odpornościowego i nerwowego.

Na czym polega badanie żelaza?

Badanie polega na pobraniu krwi do probówki EDTA, zgodnie z procedurą pobrania (odkażenie skóry, założenie opaski uciskowej oraz ucisk w miejscu pobrania). Samo pobranie trwa ok. 15 sekund.

W przypadku nieprawidłowego przygotowania do badania uzyskany wynik nie będzie w pełni miarodajny. Na badanie najlepiej zgłosić się w godzinach porannych.

Żelazo - najważniejsze informacje

Żelazo to jeden z kluczowych składników mineralnych. W organizmie żelazo występuje w trzech pulach: zapasowej (przechowywanej w wątrobie jako ferrytyna i hemosyderyna), transportowej (związanej z transferyną) oraz czynnościowej (w hemoglobinie i mioglobinie). 

Żelazo odpowiada m.in. za prawidłowe funkcjonowanie układu krwionośnego oraz oddechowego. Wchodzi w skład hemoglobiny, która transportuje tlen do wszystkich tkanek organizmu. Żelazo pełni ważną rolę w układzie nerwowym, gdzie wpływa na funkcje poznawcze oraz oddziałuje na wydolność organizmu w trakcie wysiłku fizycznego.

Stężenie poziomu tego pierwiastka jest zależne od płci. U kobiet jest ono najczęściej niższe niż u mężczyzn (co ma związek z odmienną fizjologią). W przypadku kobiet stężenie żelaza spada wraz z wiekiem i w trakcie miesiączki (menstruacji). Zapotrzebowanie na ten pierwiastek rośnie także w trakcie ciąży.

Źródłem najlepiej przyswajalnego żelaza są mięso i produkty mięsne, podroby, drób, ryby oraz jaja.
Warto spożywać również roślinne źródła żelaza, czyli pełnoziarniste produkty zbożowe, orzechy, nasiona i ziarna, owoce suszone, suche nasiona roślin strączkowych oraz niektóre warzywa (m.in. buraki i boćwina, brokuły, groszek zielony, szpinak, pietruszka) oraz owoce (np. porzeczki, awokado, maliny).

Kiedy wykonać badanie poziomu żelaza we krwi?

Badanie poziomu żelaza we krwi powinno być wykonane w następujących sytuacjach:

• w przypadku wystąpienia objawów niedokrwistości, m.in. osłabienie, łatwe męczenie się, bladość skóry czy zawrotów głowy;
• w ciąży (wzrasta zapotrzebowanie na żelazo);
• u kobiet z intensywnymi krwawieniami menstruacyjnymi;
• u pacjentów z chorobami przewlekłymi, w tym choroby nowotworowe, choroby nerek czy zaburzenia wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego;
• u osób stosujących diety eliminacyjne (diety wegetariańskie lub wegańskie);
• u osób z rodzinną historią nadmiaru żelaza w organizmie;
• u pacjentów po transfuzjach krwi.

Jak przygotować się do badania żelaza?

Przygotowanie do badania stężenia żelaza jest kluczowe dla uzyskania dokładnych i wiarygodnych wyników:

• Należy powstrzymać się od spożywania alkoholu przez 2-3 dni przed badaniem, ponieważ może on wpływać na wyniki.
• Badanie należy wykonać na czczo, co oznacza, że pacjent powinien powstrzymać się od jedzenia przez około 12 godzin przed pobraniem krwi. Ostatni posiłek powinien być spożyty nie później niż o godzinie 18:00 dnia poprzedniego.
• Rano, w dniu badania, można wypić maksymalnie szklankę wody, jednak należy unikać innych napojów, w tym kawy i herbaty, co najmniej 12 godzin przed badaniem.
• Jeśli pacjent przyjmuje leki, powinien skonsultować się z lekarzem, czy należy je zażyć przed badaniem.
• W miarę możliwości warto zredukować stres oraz unikać intensywnego wysiłku fizycznego w dniu badania. Zaleca się odpoczynek w pozycji siedzącej przez 10-15 minut przed pobraniem krwi.

Żelazo normy

Prawidłowe stężenie żelaza we krwi różni się w zależności od płci i wieku. Dla osób dorosłych przyjmuje się wartości w przedziale 55-180 μg/dl (u kobiet wartości te mogą być niższe o ok. 20 μg/dl). W okresie ciąży wzrasta zapotrzebowanie na żelazo. Normy te mogą się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium, w którym wykonywane jest badanie.

Poziom żelaza w surowicy krwi jest zmienny i zależy od wielu czynników, takich jak pora dnia, cykl menstruacyjny u kobiet, dieta oraz obecność chorób przewlekłych.

Wysoki poziom żelaza

Wysoki poziom żelaza w organizmie, znany również jako hemochromatoza, może prowadzić do szeregu poważnych problemów zdrowotnych. Hemochromatoza jest chorobą metaboliczną, która powoduje nadmierne wchłanianie żelaza z diety, co skutkuje jego akumulacją w narządach wewnętrznych, takich jak wątroba, serce i trzustka.

Nadmiar żelaza może wystąpić w przebiegu chorób krwi i przewlekłych chorób wątroby, jak i po przetoczeniu krwi.
Przyczyną nadmiaru żelaza może być również przedawkowanie suplementów.

Objawy nadmiaru żelaza

Nadmiar żelaza we krwi jest toksyczny dla organizmu i wywołuje objawy, takie jak:

• osłabienie i zmęczenie,
• problemy ze snem i senność w ciągu dnia,
• stany podgorączkowe,
• suchość skóry,
• wypadanie włosów, 
• nudności,
• wymioty. 

Niski poziom żelaza

Niski poziom żelaza w organizmie, prowadzący do niedoboru, może wywołać szereg objawów i poważnych konsekwencji zdrowotnych. Żelazo jest kluczowym składnikiem odżywczym, niezbędnym do produkcji hemoglobiny, która transportuje tlen we krwi. Jego niedobór może prowadzić do niedokrwistości z niedoboru żelaza (anemii), co wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. U kobiet w ciąży może doprowadzić do przedwczesnego porodu oraz małej masy urodzeniowej noworodka.

Objawy niedoboru żelaza

Niedobór żelaza objawia się:

• zmęczeniem i osłabieniem,
• obniżeniem koncentracji,
• bladą cerą,
• łamliwością i wypadaniem włosów,
• suchością skóry,
• charakterystycznymi podłużnymi prążkami na płytce paznokci,
• zawrotami i bólami głowy,
• kołataniem serca,
• wygładzeniem powierzchni i pieczeniem języka.

Kto jest szczególnie zagrożony niedoborem żelaza?

• wegetarianie i weganie,
• osoby stosujące niezbilansowaną dietę,
• osoby uprawiające sport,
• kobiety w ciąży,
• kobiety mające obfite miesiączki,
• kobiety z krótkimi przerwami między kolejnymi ciążami,
• osoby z chorobami przebiegającymi z upośledzonym wchłanianiem żelaza,
• dzieci z PICA, czyli spaczonym łaknieniem,
• osoby ze zwiększoną utratą krwi, np. po zabiegach chirurgicznych,
• dzieci urodzone przedwcześnie i z ciąż mnogich.

Wyniki badania żelaza

Wyniki badania żelaza we krwi powinny być zawsze interpretowane przez lekarza, w kontekście innych parametrów laboratoryjnych oraz objawów klinicznych pacjenta.

Więcej informacji na temat odbioru wyników znadziesz TUTAJ >>

Dowiedz się więcej:

• Żelazo – rola w organizmie, objawy niedoboru i dawkowanie
• Anemia – objawy, przyczyny i leczenie
• Anemia w ciąży — diagnostyka i leczenie niedokrwistości kobiet w ciąży