Gorączka u dziecka - ile może trwać i kiedy jest niebezpieczna? 

Gorączka i stan podgorączkowy - czym się różnią?

O tym, czy mamy do czynienia z gorączką, czy stanem podgorączkowym decyduje wynik przeprowadzonego pomiaru. Przyjmuje się, że temperatura u zdrowego dziecka mierzona pod pachą powinna mieścić się w przedziale 36,4-37,6 stopni.

Zakres temperatur poniżej 38. stopni określany jest mianem stanu podgorączkowego. Dopiero gdy temperatura jest wyższa niż 38 stopni, mówi się o gorączce. Dawniej do mierzenia temperatury dostępne były wyłącznie tradycyjne termometry rtęciowe, dzisiaj coraz częściej wykorzystywane są termometry elektroniczne i ciekłokrystaliczne, co znacznie ułatwia wykonanie rzetelnego pomiaru. 

Jak prawidłowo mierzyć temperaturę u dziecka? 

U dzieci temperaturę można mierzyć nie tylko pod pachą. Sposób ten pozwala wykonać rzetelny pomiar, jednak ze względu na fakt, że wymaga współpracy ze strony dziecka, sprawdzi się dopiero u kilkulatków. Alternatywnym rozwiązaniem jest wykonanie pomiaru w ustach lub w odbycie, tzw. metodą rektalną. Należy jednak pamiętać, że uzyskane wyniki trzeba odpowiednio zinterpretować.

Wykonując pomiar w ustach, temperatura będzie o 3 kreski wyższa niż pod pachą, a w przypadku pomiaru rektalnego (w odbycie) aż o 5 kresek. Oznacza to, że w przypadku pomiaru wykonanego doodbytniczo u najmłodszych pacjentów prawidłowa temperatura ciała wynosi 37,1 stopnia, a granica między stanem podgorączkowym i gorączką ustalona jest na poziomie 38,5 stopnia. Dokładny i szybki pomiar można również uzyskać, korzystając z termometrów dousznych. Należy jednak pamiętać, że w przypadku zalegania dużej ilości woskowiny w przewodach słuchowych, wynik może być nieprecyzyjny. 

Dużą popularnością cieszą również termometry bezdotykowe, jednak z uwagi na mniejszą dokładność, pomiary za pomocą tych urządzeń powinny być dokonywane tylko w celach orientacyjnych.  

Mechanizm powstawania gorączki u niemowląt i dzieci

Podwyższona temperatura ciała i gorączka to jeden z mechanizmów obronnych organizmu człowieka. Gorączka pojawia się na skutek różnych czynników wyzwalających. W efekcie dochodzi do pobudzenia układu immunologicznego małego pacjenta, a do krwi uwalniane są interleukiny. Substancje te docierają do podwzgórza, gdzie rozpoczyna się synteza prostaglandyn. Jedną z ról podwzgórza jest kontrola procesów termoregulacyjnych, a pod wpływem prostaglandyn dochodzi do podwyższenia temperatury ciała. 

Jakie są przyczyny gorączki u dziecka? 

Przyczyny gorączki u dzieci mogą być różne. Najczęściej jest ona efektem choroby, wówczas towarzyszą jej lub pojawiają się z czasem dodatkowe symptomy, dlatego tak ważne jest dokładne obserwowanie malucha. Wysoka temperatura u dziecka pojawia się w przebiegu wielu chorób, w tym:

• grypy,
• anginy,
• szkarlatyny,
• chorób układu oddechowego i pokarmowego,
• ospy,
• odry,
• a także w stanach zapalnych układu moczowego. 

Zdarza się, że wzrost temperatury ciała może być konsekwencją ząbkowania, stresu lub reakcją organizmu po podanym szczepieniu. 

Pojawienie się gorączki u dzieci może być spowodowane nie tylko infekcjami. Zdarza się, że stan zapalny posiada całkowicie inne podłoże. Często towarzyszyć może alergiom. 

Gorączka i towarzyszący jej stan zapalny mogą pojawić się również w efekcie nieprawidłowego funkcjonowania układu autoimmunologicznego. Jest to sytuacja, w której układ odpornościowy nieprawidłowo identyfikuje własne antygeny, traktując je jako obce i potencjalnie niebezpieczne.  

Objawy gorączki u dziecka 

Dziecko zmagające się z podwyższona ciepłotą ciała zwykle jest osłabione, apatyczne i senne. Najczęściej traci również apetyt. Niemowlęta  i młodsze dzieci stają się też płaczliwe i rozdrażnione. Symptomy te są dla rodziców wyraźnym sygnałem, że z maluchem dzieje się coś niepokojącego i należy sięgnąć po termometr. 

Bardzo często gorączka jest tylko jednym z objawów, które obserwują rodzice. U dzieci mogą pojawić się charakterystyczne rumieńce na twarzy, a także wystąpić zimne poty i dreszcze. Niekiedy można również zaobserwować przyspieszenie oddechu. Ponadto, w przebiegu gorączki u dzieci pojawić się mogą również:

• bóle w klatce piersiowej oraz trudności w oddychaniu,
• sztywność karku,
• splątanie,
• nadwrażliwość na światło,
• a nawet drgawki.

Zdarza się, że wśród zgłaszanych dolegliwości, wymienia się również:

• bóle brzucha,
• nudności
• oraz wymioty.

Wraz ze wzrostem temperatury dziecko uskarżać może się na silny bóle głowy. 

Dlaczego moje dziecko ma gorączkę?

Gorączka nie zawsze jest symptomem choroby. Zdarza się, że u dziecka może pojawić się podwyższona temperatura w okresie ząbkowania. Należy mieć jednak świadomość, że najczęściej jest ona lekko podwyższona i zwykle nie przekracza 38 stopni. 

Częstą przyczyną podwyższonej temperatury ciała u dzieci jest zmęczenie lub silne bodźce, wywołujące wiele emocji. Warto pamiętać, że układ emocjonalny dziecka nie jest jeszcze tak dobrze rozwinięty, stąd najmłodsi nie radzą sobie z trudnymi sytuacjami tak dobrze, jak osoby dorosłe. Duży stres, ale też strach, odczuwanie silnych emocji, czy narażenie na wiele bodźców - mogą wpłynąć na dziecko niekorzystnie. Gorączka pojawić się może również u dzieci po szczepieniu. 

Długotrwała gorączka u dziecka 

Utrzymująca się u dziecka gorączka zawsze powinna zostać skonsultowana z pediatrą. Konieczne jest ustalenie przyczyny problemu oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia. Przedłużająca się gorączka jest dla organizmu dziecka dużym obciążeniem, które w konsekwencji doprowadzić może m.in. do upośledzenia prawidłowego funkcjonowania wielu układów i narządów wewnętrznych. Najbardziej narażony jest układ nerwowy oraz układ krążenia. 

Szczególnie niebezpieczna jest gorączka utrzymująca się przez długi czas. Może ona świadczyć m.in. o nadczynności tarczycy lub rozwijającej się chorobie nowotworowej. 

Jak zbijać temperaturę ciała u dziecka? 

Zgodnie z obecnymi standardami opieki nad dzieckiem przyjmuje się, że pojawienie się stanu podgorączkowego nie wymaga zazwyczaj interwencji farmakologicznej, o ile maluch nie zgłasza dodatkowych dolegliwości bólowych. Nieznacznie podwyższona temperatura świadczy o aktywacji procesów immunologicznych, pozwalających na zwalczanie zagrożenia. Należy zatem jedynie obserwować dziecko, aby w porę zareagować. 

Temperatura ciała powyżej 38 stopni (mierzona pod pachą) wymaga podania odpowiedniego leku. Najczęściej stosowane są dwa warianty produktów zawierających paracetamol lub ibuprofen:

• u noworodków i niemowląt do 3. miesiąca życia podawany jest wyłącznie paracetamol, który poza obniżeniem temperatury działa też przeciwbólowo,
• u dzieci powyżej 3. miesiąca życia stosować można również ibuprofen. Jego zaletą jest to, że poza działaniem obniżającym gorączkę i redukującym ból, działa też przeciwzapalnie.

Stosując leki z ibuprofenem i paracetamolem, należy pamiętać, aby dawka była dostosowana do masy ciała dziecka. Nie należy  przekraczać maksymalnej dobowej dawki. Preparaty można stosować zamiennie, zachowując między kolejnymi dawkami zalecany odstęp czasowy. 

Gdy gorączka jest wysoka lub od podania dawki leku nie upłynęła jeszcze odpowiednia przerwa, warto sięgnąć po chłodne kompresy. Czystą, zamoczoną w chłodnej wodzie ściereczkę należy dokładnie wycisnąć, a następnie przykładać do czoła, skroni, potylicy lub karku dziecka, a także w okolicy pachwin, na łydkach czy pod kolanami. 

Kiedy gorączka u dziecka jest niebezpieczna? 

Monitorowanie temperatury jest bardzo ważne, szczególnie u młodszych dzieci, u których szybko może dojść do odwodnienia. Dużym zagrożeniem dla zdrowia i życia jest wzrost temperatury do bardzo wysokich wartości, przekraczających 40 stopni. Gorączka na poziomie 40-42 stopni nazywana jest hipertermią i może doprowadzić do przegrzania organizmu, czego konsekwencją może być uszkodzenie błon komórkowych, a nawet niewydolność wielonarządowa.  

Gorączka u dziecka - kiedy do szpitala? 

Pojawienie się gorączki u dziecka nigdy nie może zostać zbagatelizowane, chociaż na początku najlepszym rozwiązaniem jest obserwacja malucha oraz podawanie leków przeciwgorączkowych. Jeśli jednak temperatura jest znacznie podwyższona (powyżej 40. stopni), należy jak najszybciej udać się do pediatry lub na szpitalny oddział ratunkowy. 

Pilnej konsultacji i pomocy medycznej wymaga również sytuacja, w której dochodzi do odwodnienia organizmu dziecka. Stan ten jest szczególnie niebezpieczny dla noworodków i niemowląt, ale również w przypadku starszych dzieci.  

Do szpitala należy udać się również wtedy, gdy gorączka utrzymuje się przez co najmniej 3 dni lub towarzyszą jej inne symptomy, takie jak np. zaburzenia widzenia, sztywność karku, obecność wybroczyn na skórze, obfite wymioty, stolce z krwią czy drgawki. 

Konsultacja lekarska jest niezbędna, jeżeli gorączka występuje u niemowlęcia do 3. miesiąca życia.