Rak prostaty (rak gruczołu krokowego) - objawy, rokowanie i sposoby leczenia

Nowotwór prostaty rozwija się powoli, przez wiele lat nie dając żadnych objawów. W Polsce od 10. lat dynamicznie wzrasta liczba chorych z rakiem gruczołu krokowego. Urolodzy apelują, by mężczyźni pamiętali o profilaktyce i wizytach kontrolnych. Wcześnie rozpoznaną chorobę można całkowicie wyleczyć.

Prostata (inne nazwy: stercz, gruczoł krokowy) jest częścią układu moczowo-płciowego mężczyzny. Przez jej miąższ przebiega cewka moczowa, w bliskim sąsiedztwie znajduje się też odbytnica. Stercz wytwarza płyn, wchodzący w skład nasienia. Prostata ma tendencję do wzrostu wraz z wiekiem mężczyzny. U młodszych mężczyzn jest mniej więcej wielkości orzecha włoskiego, ale u starszych mężczyzn może być znacznie większa.

Czym jest rak prostaty?

Rak prostaty jest chorobą, która rozwija się powoli, a często nawet przez wiele lat bezobjawowo, co powoduje, że mężczyźni nie zgłaszają się do lekarza. Szacuje się, że 5-10 proc. raków gruczołu krokowego rozpoznaje się dopiero w zaawansowanym stadium, co przekreśla szanse na całkowite wyleczenie. Jednak i wtedy medycyna ma wiele do zaoferowania, by poprawić jakość i przedłużyć życie pacjenta.

Rak prostaty – przyczyny

Trudno jednoznacznie określić, co dokładnie powoduje raka stercza, ale znane są grupy ryzyka i czynniki predysponujące do zachorowania, np. wiek, pochodzenie etniczne, otyłość. Wiadomo, że częściej chorują mężczyźni, w których rodzinach występuje mutacja genu BRCA (kobiety z tą mutacją mają większe predyspozycje do zachorowania na raka piersi i raka jajnika).

Ryzyko zachorowania na raka prostaty

Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów rak prostaty jest drugim (po raku płuc) nowotworem, na który najczęściej zapadają mężczyźni w Polsce. Najważniejszymi czynnikami ryzyka są:

• wiek, najczęściej diagnozowany jest u mężczyzn po 50. roku życia, ale już połowę przypadków stanowią pacjenci po 70. r.ż.;
• obciążenie genetyczne, ryzyko jest dwukrotnie większe, jeśli w rodzinie rozpoznano nowotwór;
• pochodzenie etniczne, statystycznie nowotwór częściej dotyka osoby czarnoskóre.

Poza wymienionymi czynnikami, do zachorowania na raka stercza mogą się również przyczynić:

• otyłość;
• hiperandrogenizm (nadmierne wydzielanie męskich hormonów płciowych, m.in. testosteronu);
• dieta uboga w produkty roślinne, a bogata w białko i tłuszcze odzwierzęce;
• używki (papierosy, alkohol);
• brak aktywności fizycznej.

Objawy raka prostaty

Do najczęstszych objawów raka gruczołu krokowego zaliczamy:

• problemy z oddawaniem moczu, np.: częstomocz (nierzadko także w nocy), krwiomocz, pieczenie lub ból przy opróżnianiu pęcherza, osłabiony lub przerywany strumień moczu, trudności z rozpoczęciem mikcji;
• bóle w podbrzuszu;
• problemy z erekcją;
• pojawienie się krwi w spermie lub w moczu;
• ból podczas wytrysku;
• uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza po oddaniu moczu;
• zaparcia;
• bóle pleców w odcinku lędźwiowym.

Warto podkreślić, że rak stercza jest podstępnym nowotworem, ponieważ przez długi czas może nie dawać żadnych objawów. Dlatego tak istotna jest profilaktyka i świadomość onkologiczna, a przede wszystkim przełamanie wstydu przed wizytą u urologa. Tylko dzięki wizytom kontrolnym i badaniom można wykryć nieprawidłowości, kiedy choroba ma bezobjawowy przebieg.

Jak wykryć raka prostaty?

Nie ma jednego, specyficznego testu w kierunku raka prostaty. Lekarz ocenia ryzyko zachorowania na podstawie wielu czynników, w tym stężenia PSA, wyników badania palpacyjnego prostaty, a także wieku czy historii występowania nowotworu w rodzinie pacjenta.

Badanie palpacyjne prostaty przez odbytnicę (łac. per rectum) pozwala ocenić stan przylegającej do niej tylnej części gruczołu krokowego. W diagnostyce pomocne są też: 

• biopsja prostaty (badanie histopatologiczne pobranej tkanki);
• badanie USG przezodbytnicze (TRUS);
• rezonans magnetyczny (najbardziej czułe badanie obrazowe stercza);
• tomografia komputerowa (pozwala wykryć przerzuty np. do węzłów chłonnych);
• scyntygrafia (wykrywa przerzuty nowotworu do kości).

Oznaczenie stężenia PSA (ang. prostate-specific antigen), swoistego antygenu sterczowego, wykonuje się z krwi pobranej z żyły łokciowej pacjenta. Jest on wytwarzany przez komórki stercza i odpowiedzialny za utrzymanie nasienia w płynnej konsystencji. Zwiększone stężenie PSA zazwyczaj wiąże się z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego, ale może też wynikać z rozwijającego się nowotworu. Normy stężenia PSA zależą od wieku badanego. Wynik należy skonsultować z lekarzem, a nie interpretować go na własną rękę. 

Leczenie raka prostaty

Z racji tego, że leczenie radykalne mocno wpływa na jakość życia chorego, u pacjentów z grupy niskiego ryzyka odracza się leczenie radykalne i stosuje aktywny nadzór choroby. W takich przypadkach znaczenie ma nie tylko stopień zaawansowania raka prostaty, ale też wiek pacjenta, ponieważ leczenie radykalne mogłoby przekreślić szanse na ojcostwo u młodych mężczyzn.

W leczeniu raka stercza stosuje się:

• prostatektomię (metodą laparoskopową lub przy użyciu robota) polegającą na wycięciu prostaty z pęcherzykami nasiennymi, niekiedy usuwa się też okoliczne węzły chłonne;
• chemioterapię;
• radioterapię;
• brachyterapię;
• hormonoterapię ograniczającą wpływ testosteronu na komórki rakowe;
• nowoczesne leczenie molekularne i immunoterapię.

Rak prostaty — przerzuty

Nowotwór gruczołu krokowego w zaawansowanym stadium najczęściej daje przerzuty do układu kostnego, czego objawem są patologiczne złamania oraz do przylegających narządów: pęcherza moczowego, nerek, odbytnicy i pęcherzyków nasiennych. Niekiedy przerzuty raka prostaty lokalizują się też w wątrobie, otrzewnej, płucach czy mózgu.

Rak prostaty — rokowania

Rak prostaty wykryty na wczesnym etapie daje szansę na całkowite wyleczenie, dlatego tak ważna jest w tym przypadku profilaktyka i wczesna diagnostyka. Każdy niepokojący objaw ze strony układu moczowo-płciowego powinien być jak najszybciej skonsultowany z urologiem. Jednak nawet przy braku jakichkolwiek objawów każdy mężczyzna po 50. r.ż. powinien wykonywać badania PSA lub per rectum co 1-2 lata, lub wcześniej w zależności od indywidualnego ryzyka.

Profilaktyka raka gruczołu krokowego

W przypadku raka prosty prewencja polega przede wszystkim na zdrowym i aktywnym stylu życia, rezygnacji lub przynajmniej ograniczeniu używek. Poza tym ograniczenie spożycia mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego bogata w owoce i warzywa dieta, aktywność fizyczna oraz regularne wizyty u urologa są pomocne w ograniczeniu ryzyka zachorowania. 

Źródła:

https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-gruczolu-krokowego-czym-jest (dostęp: 01.03.2024 r.)

https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/rak-prostaty-czy-warto-sie-badac (dostęp: 01.03.2024 r.)

https://planujedlugiezycie.pl/rak-prostaty/ (dostęp: 01.03.2024 r.)

https://www.macmillan.org.uk/cancer-information-and-support/prostate-cancer

(dostęp: 01.03.2024 r.)

https://www.nhs.uk/conditions/prostate-cancer/ (dostęp: 01.03.2024 r.)