Spirometria — na czym polega, wskazania, przebieg badania

Wykonanie badania spirometrycznego pozwala ocenić czynność płuc oraz szybkość przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Dzięki wynikowi lekarz uzyskuje informacje, czy u pacjenta występują zaburzenia wentylacji, a jeśli tak, to jak intensywne. Na czym polega spirometria, jak przygotować się do badania oraz czy istnieją jakieś przeciwwskazania do jego wykonania?

Wskazania do spirometrii

Badanie spirometryczne wykorzystywane jest w pulmonologii. Umożliwia ono ocenę funkcjonowania układu oddechowego i płuc. Lekarz, na postawie wyników badania, uzyskuje podstawowe informacje o wydolności oddechowej pacjenta, w szczególności dotyczące objętości i pojemności płuc, a także przepływu powietrza przez drogi oddechowe.

Sprawdź badanie >> Spirometria

Wskazań do wykonania spirometrii jest wiele, chociaż najczęściej badanie wykorzystywane jest do potwierdzenia diagnozy w przypadku podejrzenia astmy oskrzelowej lub przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). U osób zdiagnozowanych, regularne wykonywanie spirometrii pozwala monitorować skuteczność leczenia i postęp choroby.

U pacjentów zmagających się ze śródmiąższowymi chorobami płuc, jak np. zwłóknienia lub sarkoidoza, badanie pozwala określić wydolność oddechową.

Wykonanie spirometrii może być niezbędne, jako element kwalifikujący do niektórych zabiegów chirurgicznych. Badanie może być przeprowadzane także w ramach orzecznictwa medycznego, jak również w celach epidemiologicznych.

Lekarz zleca wykonanie spirometrii, także wtedy, gdy u pacjenta występują niepokojące objawy ze strony układu oddechowego, w szczególności przewlekły kaszel, któremu towarzyszy nadmierna ilość odkrztuszanej wydzieliny lub, gdy pacjent zmaga się z nawracającymi infekcjami płuc. Powodem wykonania tej procedury są też nieprawidłowości, które zostały uwidocznione w innych badaniach, jak np. RTG klatki piersiowej.

Przeciwwskazania do spirometrii

Badanie spirometryczne jest całkowicie bezbolesne i nieinwazyjne, jednak mimo istotnego znaczenia diagnostycznego nie może być wykonane u wszystkich pacjentów. W praktyce wymienić można przeciwwskazania bezwzględne, które całkowicie wykluczają możliwość przeprowadzenia badania oraz przeciwwskazania względne, w przypadku których, za zgodą lekarza i w uzasadnionych sytuacjach, spirometria może zostać wykonana.

Należy pamiętać, że spirometria jest badaniem wymagającym wysiłku oddechowego, dlatego nie można jej wykonywać u osób:

• ze zdiagnozowanym tętniakiem aorty brzusznej lub piersiowej oraz tętnic mózgowych, gdy istnieje realne ryzyko ich pęknięcia na skutek dużego wysiłku,
• po niedawnych operacjach naczyń krwionośnych,
• z podwyższonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym,
• z przebytym krwawieniem wewnątrzczaszkowym,
• po zabiegach chirurgicznych w obrębie głowy,
• po przebytych niedawno ostrych stanach — zawał serca, udar mózgu, odma opłucnowa lub niestabilna dławica piersiowa,
• z nieuregulowanym, znacznym nadciśnieniem tętniczym,
• u których doszło do rozwarstwienia siatkówki,
• po przebytej niedawno operacji okulistycznej,
• u których pojawiło się krwioplucie, o nieustalonej etiologii.

W przypadku przeciwwskazań względnych specjaliści wskazują, że wykonanie badania czynnościowego u niektórych pacjentów może mieć ograniczoną wartość diagnostyczną.

Do tej grupy należą m.in. osoby ze zdiagnozowanymi chorobami, które mogą negatywnie wpływać na wiarygodność i rzetelność badania.  Pacjenci z zespołem otępiennym czy zaburzeniami funkcji poznawczych, u których ze względu na możliwość nieprawidłowego wykonywania poleceń, podczas przeprowadzania spirometrii, może dojść do zafałszowania uzyskanego pomiaru.

Wśród przeciwwskazań względnych wymienić należy również:

• bóle w klatce piersiowej,
• bóle w jamie brzusznej,
• przebyty zabieg w obrębie jamy brzusznej lub klatki piersiowej,
• nudności,
• wymioty,
• zawroty głowy,
• zaburzenia rytmu serca,
• niedotlenienie, które może pojawić się po przerwaniu tlenoterapii.

Przed wykonaniem badania należy poinformować lekarza lub osobę przeprowadzającą spirometrię o wszystkich niepokojących objawach i schorzeniach.

Przygotowanie do badania spirometrycznego

Rzetelny i precyzyjny wynik spirometrii jest podstawą do postawienia rozpoznania oraz rozpoczęcia odpowiedniego leczenia.

Jednak, aby tak się stało, pacjent musi współpracować z personelem podczas badania. Należy również pamiętać o odpowiednim przygotowaniu. Najlepiej, aby na 24 godziny przed spirometrią powstrzymać się od palenia tytoniu oraz spożywania alkoholu. Warto zadbać o luźne i wygodne ubranie, które nie będzie krępowało ruchów klatki piersiowej i tułowia. Na 2 godziny przed spirometrią trzeba zrezygnować z obfitych posiłków, a przed samym badaniem, tj. co najmniej 30 minut wcześniej, należy ograniczyć wysiłek fizyczny.

Osoby przyjmujące na stałe leki, powinny upewnić się, czy przed wykonaniem badania mogą je przyjąć, czy konieczne jest ich odstawienie. Informacje te podawane są najczęściej podczas rezerwacji terminu badania.

Na czym polega badanie spirometryczne?

Spirometria wykonywana jest w pozycji siedzącej. Należy zadbać o to, aby pacjent był wyprostowany, ponieważ garbienie się może negatywnie wpłynąć na rzetelność uzyskanego wyniku. W czasie spirometrii w ustach pacjenta znajduje się specjalny ustnik, połączony ze spirometrem. Na nos zakładany jest klips uniemożliwiający oddychanie. Bardzo ważne, aby w czasie badania spirometrycznego zachować maksymalne skupienie i uważnie słuchać poleceń pielęgniarki prowadzącej badanie.

Spirometria to bezbolesne i nieinwazyjne badanie.

W pierwszej fazie badania pacjent powinien oddychać spokojnie, miarowo. Gdy osoba, która przeprowadza badanie, da wyraźny znak, należy nabrać głęboki wdech do maksymalnej objętości płuc, a następnie wykonać wydech — jak najszybszy i jak najgłębszy, aż do momentu, gdy pacjent czuje, jakby „wydmuchał” całe powietrze znajdujące się w płucach. Przestać można dopiero wtedy, gdy pozwoli na to pielęgniarka wykonująca badanie. W celu uzyskania wiarygodnego wyniku czynność ta powtarzana jest zazwyczaj trzykrotnie. Za każdym razem uzyskany pomiar powinien być zbliżony.

Spirometria z próbą rozkurczową

Badanie może być wykonywane w dwóch wariantach. Pierwszy z nich to klasyczna spirometria, w której po przeprowadzeniu badania, pacjent otrzymuje wydruk wyniku do konsultacji z lekarzem prowadzącym.

Alternatywą jest tzw. spirometria z próbą rozkurczową. Początek badania oraz przygotowanie do niego przebiegają podobnie. Różnica polega na tym, że po wykonaniu pierwszej próby pacjentowi podawany jest lek rozkurczający o szybkim działaniu. Po upływie 20 minut badanie spirometryczne jest powtarzane, aby ocenić czy występująca u pacjenta obturacja jest odwracalna. Należy pamiętać, że rzetelny wynik można uzyskać tylko wtedy, gdy pacjent będzie stosował się do wytycznych lekarza kierującego na badanie m.in. w kwestii konieczności odstawienia leków.

Jak interpretować wynik spirometrii?

Prawidłowe wykonanie badania spirometrycznego niesie ze sobą dużą wartość diagnostyczną. Interpretację wyniku zawsze powinien przeprowadzić lekarz, który analizuje parametry z normami przyjętymi dla wieku, wzrostu, płci czy rasy danej osoby.