Spirometria — na czym polega, wskazania, przebieg badania

Spirometria to badanie pojemności płuc, dzięki któremu można zdiagnozować między innymi astmę. Powinno się je przeprowadzić, gdy pacjent skarży się na przewlekły kaszel i stale powracające infekcje płuc. Wskazaniem są również śródmiąższowe choroby płuc, na przykład zwłóknienia. Badanie spirometryczne polega na wykonywaniu wdechów i wydechów za pomocą specjalnego ustnika połączonego ze spirometrem.

Wykonanie badania spirometrycznego pozwala ocenić czynność płuc oraz szybkość przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Dzięki wynikowi lekarz uzyskuje informacje, czy u pacjenta występują zaburzenia wentylacji, a jeśli tak, to jak intensywne. Co to jest spirometria i na czym polega? Jak przygotować się do badania? Czy istnieją jakieś przeciwwskazania do wykonania spirometrii? Jak odczytać wyniki? Na te i inne pytania znajdziesz odpowiedzi w naszym poradniku.

Spirometria – co to jest? Co wykrywa?

Wynik spirometrii pozwoli ocenić prawidłowość oddychania. Jest to konieczne, aby zdiagnozować, także na wczesnym etapie, niezwykle groźne choroby układu oddechowego i podjąć odpowiednie leczenie. Dotyczy to w szczególności astmy, ale nie tylko. Badanie spirometryczne przyda się również, aby wykryć POChP, czyli przewlekłą obturacyjną chorobę płuc.

Wskazania do spirometrii. Kiedy wykonać badanie wydolności płuc?

Badanie spirometryczne wykorzystywane jest w pulmonologii. Umożliwia ono ocenę funkcjonowania układu oddechowego i płuc. Lekarz, na postawie wyników badania, uzyskuje podstawowe informacje o wydolności oddechowej pacjenta, w szczególności dotyczące objętości i pojemności płuc, a także przepływu powietrza przez drogi oddechowe.

Sprawdź badanie >> Spirometria

Spirometria płuc najczęściej wykorzystywana jest do potwierdzenia diagnozy w przypadku podejrzenia astmy oskrzelowej lub przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). U osób zdiagnozowanych, regularne wykonywanie spirometrii pozwala monitorować skuteczność leczenia i postęp choroby.

U pacjentów zmagających się ze śródmiąższowymi chorobami płuc, jak np. zwłóknienia lub sarkoidoza, badanie pojemności płuc pozwala określić wydolność oddechową.

Wynik spirometrii może być niezbędny jako element kwalifikujący do niektórych zabiegów chirurgicznych. Badanie może być przeprowadzane także w ramach orzecznictwa medycznego, jak również w celach epidemiologicznych.

Lekarz zleca wykonanie spirometrii także wtedy, gdy u pacjenta występują niepokojące objawy ze strony układu oddechowego, w szczególności przewlekły kaszel, któremu towarzyszy nadmierna ilość odkrztuszanej wydzieliny, lub gdy pacjent zmaga się z nawracającymi infekcjami płuc. Powodem wykonania tej procedury są też nieprawidłowości, które zostały uwidocznione w innych badaniach, jak np. RTG klatki piersiowej.

Przeciwwskazania do spirometrii

Badanie spirometrem jest całkowicie bezbolesne i nieinwazyjne, jednak mimo istotnego znaczenia diagnostycznego, nie może być wykonane u wszystkich pacjentów. Jeśli potrzebna jest spirometria, przeciwwskazania mogą mieć charakter bezwzględny (całkowicie wykluczają możliwość przeprowadzenia badania) lub względny (w ich przypadku, za zgodą lekarza i w uzasadnionych sytuacjach, spirometria może zostać wykonana).

Należy pamiętać, że badanie płuc spirometria wymaga wysiłku oddechowego, dlatego nie można go wykonywać u osób:

• ze zdiagnozowanym tętniakiem aorty brzusznej lub piersiowej oraz tętnic mózgowych, gdy istnieje realne ryzyko ich pęknięcia na skutek dużego wysiłku;
• po niedawnych operacjach naczyń krwionośnych;
• z podwyższonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym;
• z przebytym krwawieniem wewnątrzczaszkowym;
• po zabiegach chirurgicznych w obrębie głowy;
• po przebytych niedawno ostrych stanach — zawał serca, udar mózgu, odma opłucnowa lub niestabilna dławica piersiowa;
• z nieuregulowanym, znacznym nadciśnieniem tętniczym;
• u których doszło do rozwarstwienia siatkówki;
• po przebytej niedawno operacji okulistycznej;
• u których pojawiło się krwioplucie, o nieustalonej etiologii.

Jeśli chodzi o przeciwwskazania do spirometrii o charakterze względnym, specjaliści wskazują, że wykonanie badania czynnościowego u niektórych pacjentów może mieć ograniczoną wartość diagnostyczną.

Do tej grupy należą m.in. osoby ze zdiagnozowanymi chorobami, które mogą negatywnie wpływać na wiarygodność i rzetelność badania. Pacjenci z zespołem otępiennym czy zaburzeniami funkcji poznawczych, u których ze względu na możliwość nieprawidłowego wykonywania poleceń, podczas przeprowadzania spirometrii, może dojść do zafałszowania uzyskanego pomiaru.

Przeciwwskazania do spirometrii względne to również:

• bóle w klatce piersiowej,
• bóle w jamie brzusznej,
• przebyty zabieg w obrębie jamy brzusznej lub klatki piersiowej,
• nudności,
• wymioty,
• zawroty głowy,
• zaburzenia rytmu serca,
• niedotlenienie, które może pojawić się po przerwaniu tlenoterapii.

Zanim przeprowadzona zostanie spirometria, należy poinformować lekarza lub osobę przeprowadzającą badanie o wszystkich niepokojących objawach i schorzeniach.

Przygotowanie do badania spirometrycznego

Rzetelny i precyzyjny wynik spirometrii jest podstawą do postawienia diagnozy oraz rozpoczęcia odpowiedniego leczenia.

Jednak, aby tak się stało, pacjent musi współpracować z personelem podczas badania. Należy również pamiętać o odpowiednim przygotowaniu. Najlepiej, aby na 24 godziny przed spirometrią powstrzymać się od palenia tytoniu oraz spożywania alkoholu. Warto zadbać o luźne i wygodne ubranie, które nie będzie krępowało ruchów klatki piersiowej i tułowia. Na 2 godziny przed spirometrią trzeba zrezygnować z obfitych posiłków, a przed samym badaniem, tj. co najmniej 30 minut wcześniej, należy ograniczyć wysiłek fizyczny.

Osoby przyjmujące na stałe leki powinny upewnić się, czy badanie spirometrem nie wymaga ich odstawienia. Informacje te podawane są najczęściej podczas rezerwacji terminu badania.

Na czym polega spirometria? Jak wygląda badanie?

Prawidłowa spirometria wykonywana jest w pozycji siedzącej. Należy zadbać o to, aby pacjent był wyprostowany, ponieważ garbienie się może negatywnie wpłynąć na rzetelność uzyskanego wyniku. W czasie spirometrii w ustach pacjenta znajduje się specjalny ustnik, połączony ze spirometrem. Na nos zakładany jest klips uniemożliwiający oddychanie. Bardzo ważne, aby w czasie badania spirometrycznego zachować maksymalne skupienie i uważnie słuchać poleceń pielęgniarki prowadzącej badanie.

W pierwszej fazie badania pacjent powinien oddychać spokojnie, miarowo. Gdy osoba, która przeprowadza badanie spirometryczne, da wyraźny znak, należy nabrać głęboki wdech do maksymalnej objętości płuc, a następnie wykonać wydech — jak najszybszy i jak najgłębszy, aż do momentu, gdy pacjent czuje, jakby „wydmuchał” całe powietrze znajdujące się w płucach. Przestać można dopiero wtedy, gdy pozwoli na to pielęgniarka wykonująca badanie. Aby uzyskać wiarygodne wyniki badania spirometrycznego, czynność ta powtarzana jest zazwyczaj trzykrotnie. Za każdym razem uzyskany pomiar powinien być zbliżony.

Spirometria z próbą rozkurczową – jak wygląda?

Badanie może być wykonywane w dwóch wariantach. Pierwszy z nich to klasyczna spirometria, w której po przeprowadzeniu badania, pacjent otrzymuje wydruk wyniku do konsultacji z lekarzem prowadzącym.

Alternatywą jest tzw. spirometria z próbą rozkurczową. Początek badania oraz przygotowanie do niego przebiegają podobnie. Różnica polega na tym, że po wykonaniu pierwszej próby pacjentowi podawany jest lek rozkurczający o szybkim działaniu. Po upływie 20 minut badanie spirometryczne jest powtarzane, aby ocenić czy występująca u pacjenta obturacja jest odwracalna. Należy pamiętać, że rzetelny wynik można uzyskać tylko wtedy, gdy pacjent będzie stosował się do wytycznych lekarza kierującego na badanie m.in. w kwestii konieczności odstawienia leków.

Jak odczytać i interpretować wynik spirometrii?

Prawidłowa spirometria niesie ze sobą dużą wartość diagnostyczną. Interpretację wyniku zawsze powinien przeprowadzić lekarz, który analizuje parametry z normami przyjętymi dla wieku, wzrostu, płci czy rasy danej osoby.

Gdzie można zrobić badanie spirometryczne?

Badanie pojemności płuc powinno zostać przeprowadzone w placówce, która dysponuje niezbędnym sprzętem, czyli spirometrem. Możesz je wykonać zarówno w większym, jak i mniejszym mieście. Wymaga skierowania od lekarza z określeniem podania leku i dawki.

FAQ

Jakie choroby wykrywa spirometria?

Najczęściej astmę, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) oraz choroby śródmiąższowe płuc, na przykład sarkoidozę czy zwłóknienie.

Jak się przygotować do spirometrii?

Przez ostatnie 24 godziny przed badaniem należy unikać alkoholu oraz palenia tytoniu. Warto też powstrzymać się od spożywania obfitych posiłków (na 2 godziny przed spirometrią) oraz ograniczyć wysiłek fizyczny (pół godziny przed badaniem).

Ile czasu boli żołądek po gastroskopii?

Ból można odczuwać nawet kilka dni po badaniu.

Na czym polega spirometria?

Na badaniu pojemności i objętości płuc.

Źródła

1. Książkiewicz A., Kwilosz E., Formal R. Dworzańska E. Astma oskrzelowa – zasady rozpoznawania i leczenia choroby u pacjentów dorosłych i małych dzieci w oparciu o najnowsze wytyczne. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2020, 74.
2. Tomalak W., Antczak A., Boros P. i in. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ftyzjopneumologicznego dotyczące wykonywania badań spirometrycznych. Pneumonologia i Anestezjologia 2004, 72.
3. Wesołowski S. Spirometria u zdrowych i chorych. Jak ją widzimy, a jak powinna wyglądać? Post Dermatol Alergol 2009, 5 (26).
4. Ziółkowska-Graca B. Spirometria praktycznie – jak wykorzystać badania spirometryczne wdiagnostyce ileczeniu chorób dróg oddechowych? Pediatria i Medycyna Rodzinna 2013, 4 (9).