Wirus HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) – zakażenie, objawy, leczenie

Do zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego najczęściej dochodzi podczas kontaktów seksualnych. Pierwsze objawy zakażenia wirusem HPV na ogół są niegroźne, a w konsekwencji mogą prowadzić do poważnych chorób, m.in. do rozwoju raka szyjki macicy u kobiet czy raka prącia u mężczyzn.

Co to jest wirus HPV?

Wirusy brodawczaka ludzkiego HPV (ang. Human Papillomavirus) to liczna rodzina wirusów DNA powszechnie występujących w populacji, u osób obu płci. Jak dotąd poznano około 100 typów tego wirusa. Szacuje się, że w ciągu życia kontakt z nosicielem ma około 80 proc. ludzi.

HPV objawy

Infekcja wirusem może przebiegać na wiele sposobów. Bardzo często są to incydentalne zakażenia, które albo nie dają objawów, albo dają objawy przemijające, niezbyt niepokojące i niegroźne (np. w postaci brodawek na skórze). Jeśli zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego HPV nie zostanie samoistnie pokonane przez organizm w ciągu kilku miesięcy (do dwóch lat), wówczas mamy do czynienia z zakażeniem przewlekłym. Infekcje przewlekłe mogą doprowadzić do poważnych konsekwencji, włącznie z rozwinięciem się raka prącia (u mężczyzn), nowotworów złośliwych szyjki macicy (u kobiet) lub głowy i gardła (u wszystkich, bez względu na płeć).

Profilaktyka zakażenia HPV

Zakażenie ma miejsce w wyniku bezpośredniego kontaktu, głównie przez wszelkiego rodzaju kontakty seksualne. Większość osób zaraża się wkrótce po rozpoczęciu aktywności seksualnej. Podstawową metodą przeciwdziałania zarażeniu się jest zatem unikanie ryzykownych zachowań seksualnych, zwłaszcza z wieloma partnerami. Ryzyko zarażenia zmniejsza stosowanie prezerwatyw. Równie ważne jest mycie rąk przed i po skorzystaniu z toalety. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko przeniesienia wirusa z dłoni (którą mogliśmy dotknąć zakażonej osoby lub zanieczyszczonych przedmiotów) na własne okolice intymne. Ponadto należy pamiętać, aby nie korzystać z tych samych przedmiotów do higieny intymnej (ręczniki, gąbki).

Zakażenie wirusem HPV należącym do grupy wysoko- lub niskoonkogennych jest wskazaniem do dalszych, regularnie powtarzanych badań profilaktycznych. Średnio od zarażenia do rozwinięcia raka szyjki macicy mija około 13 lat, można więc w tym czasie rozpoznać wczesne zmiany, zwiększając szanse na wdrożenie skutecznego leczenia. Istnieją także metody laboratoryjne umożliwiające potwierdzenie, że proces nowotworowy już się rozpoczął, nawet jeśli nie ma jeszcze wyraźnych objawów.

Leczenie zakażenia wirusem HPV

Nie istnieje uniwersalna, skuteczna metoda leczenia zakażeń wszystkimi typami wirusa HPV (brodawczaka ludzkiego). Leczenie zazwyczaj ma charakter immunomodulacyjny i polega na wspomaganiu organizmu w taki sposób, żeby zwiększyć jego odporność i ułatwić mu uporanie się z wirusem. Niektóre typy wirusa brodawczaka ludzkiego (np. wywołujące zwykłe brodawki skóry) są podatne na stosowanie pewnych leków dermatologicznych, w innych przypadkach całkowite pozbycie się wirusa z organizmu jest bardzo trudne lub wręcz niemożliwe. Chorobę wywołaną przez wirusy leczy się z nadzieją, że ich liczba w organizmie znacząco zmaleje po usunięciu ogniska choroby. W chorobach nowotworowych łączy się leczenie chirurgiczne z radioterapią i chemioterapią.

Wirus HPV u mężczyzn

Wirus wywołuje wiele chorób. U mężczyzn do najgroźniejszych należą nowotwory złośliwe głowy i szyi. Większość infekcji u mężczyzn przebiega bezobjawowo, do momentu rozwinięcia się choroby. Powszechne są zakażenia odmianami wirusa HPV powodującymi: brodawki dróg oddechowych oraz raka, jamy ustnej, ślinianek, spojówek, krtani, przełyku i raka odbytu. W okolicach narządów płciowych mogą się pojawiać kłykciny kończyste i płaskie, kłykciny olbrzymie i rak prącia. 

Mężczyźni należący do grup ryzyka zakażenia wirusem HPV:

• mieli wiele partnerek seksualnych,
• obniżona odporność,
• palenie papierosów,
• zmiany chorobowe w okolicy narządów płciowych lub w okolicy odbytu,
• wykrycie HPV u partnerki/partnera
• przewlekłe zapalenia cewki moczowej i żołędzi,
• inne objawy zakażenia HPV.

HPV u kobiet

O wirusie HPV mówi się najczęściej w kontekście raka szyjki macicy. Rzeczywiście, z długoterminowych obserwacji wynika, że prawie 100 proc. rozpoznanych przypadków tego raka ma związek z infekcją wysokoonkogennymi odmianami wirusa HPV. Wirus u kobiet wywołuje także raka sromu i pochwy. Niezależnie od tego, kobiety są także narażone na wszystkie pozostałe choroby wywoływane przez wirusy z rodziny HPV.

Czynniki ryzyka zakażenia wirusem HPV u kobiet:

• rozpoczęcie współżycia w młodym wieku;
• kilku lub wielu partnerów seksualnych;
• obniżona odporność;
• palenie papierosów;
• współtowarzyszące inne choroby przenoszone drogą płciową, takie jak rzeżączka, chlamydioza i opryszczka pospolita;
• liczba urodzonych dzieci i młody wiek przy pierwszym dziecku;
• przewlekłe infekcje lub zmiany skórne miejsc intymnych.

Zakażenie, poza tradycyjnym testem, można wykryć także podczas rozszerzonego badania - Cytologia płynna (LBC) szyjki macicy z HPV 14.

Szczepionka na HPV

Nie ma szczepionki chroniącej przed zachorowaniem na wszystkie odmiany wirusa. Istnieją natomiast szczepionki skuteczne w profilaktyce zakażeń odmianami wysokoonkogennymi i niskoonkogennymi. Czynnikiem pobudzającym organizm do wytwarzania przeciwciał anty-HPV nie są żywe lub unieszkodliwione wirusy, ale uzyskane metodą rekombinacji genów elementy „otoczki” wirusa, które nie zawierają jego kodu DNA, zatem należy podkreślić, że szczepionka nie może wywołać zachorowania na chorobę.

Szczepienia przeciwko HPV zaleca się zwłaszcza dziewczynkom i młodym kobietom, które jeszcze nie rozpoczęły współżycia. Korzystne jest jednak także szczepienie kobiet w późniejszym czasie. Szczepienie mężczyzn ma niewielkie znaczenie dla nich samych, ale również jest wskazane, ponieważ dzięki niemu przerywa się łańcuch przekazywania wirusa. Szczepienia przeciw HPV są drogie, a w Polsce nie są refundowane.

Sprawdź >> Szczepienie przeciwko HPV

Diagnostyka HPV

Wirus można podzielić na dwa rodzaje:

• niskoonkogenne (niskiego ryzyka): HPV typ 6, 11
• i wysokoonkogenne (wysokiego ryzyka): HPV typ 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58 i 59.

Za rozwój raka w obrębie szyjki macicy odpowiadają typy: 16 i 18, oraz 31, 33, 45. Typ 16 powoduje ponad połowę wystąpień raka płaskonabłonkowego. W profilaktyce i leczeniu zakażeń HPV pomocne są badania genetyczne, które wykrywają zakażenie wirusem HPV. Badania przeznaczone są do samodzielnego wykonania w domu.

W przypadku testu dla kobiet personel medyczny (lekarz ginekolog lub położna) podczas cyklicznej wizyty ginekologicznej pobiera wymaz z szyjki macicy. Pacjentka przesyła wymaz do laboratorium i oczekuje na wynik.

Wirus HPV badanie dla kobiet obejmuje najszerszy wachlarz, bo aż 28, badanych typów HPV (6, 11, 16, 18, 26, 31, 33, 35, 39, 40, 42, 43, 44, 45, 51, 52, 53, 54, 56, 58, 59, 61, 66, 68, 69, 70, 73, 82).

Szczegółowe instrukcje jak należy przygotować się do badania, zawarte są w przesyłce z badaniem.

W przypadku badania dla mężczyzn pacjent po zapoznaniu się z instrukcją samodzielnie pobiera z prącia lub cewki moczowej materiał do badania genetycznego, przesyła do laboratorium i oczekuje na wynik testu.

Wirus HPV badanie dla mężczyzn obejmuje 28 typów HPV (6, 11, 16, 18, 26, 31, 33, 35, 39, 40, 42, 43, 44, 45, 51, 52, 53, 54, 56, 58, 59, 61, 66, 68, 69, 70, 73, 82).

W przypadku zmian w jamie ustnej, takich jak:

• brodawczaki,
• kłykciny kończyste,
• ogniskowy przerost nabłonka,
• lub zwykłe brodawki,

mogą być związane z obecnością wirusa HPV w jamie ustnej. W przypadku takiego podejrzenia należy wykonać badanie Wirus HPV test z jamy ustnej. Niezdiagnozowany i nieleczony wirus może powodować nowotwory jamy ustnej i gardła.

Test genetyczny obejmuje zarówno typy wirusa niskiego jak i wysokiego ryzyka wywołania nowotworu – łącznie aż 28 rodzajów HPV (6, 11, 16, 18, 26, 31, 33, 35, 39, 40, 42, 43, 44, 45, 51, 52, 53, 54, 56, 58, 59, 61, 66, 68, 69, 70, 73, 82).

Pacjent samodzielnie pobiera próbkę wymazu z policzka i odsyła ją do laboratorium. W przypadku wyniku dodatniego pacjent powinien skontaktować się ze swoim lekarzem.