Hemoroidy - przyczyny, objawy i leczenie hemoroidów

Hemoroidy to naczynia żylne umiejscowione w odbytnicy i odbycie. Ma je każdy z nas. Natomiast choroba hemoroidalna (potocznie również nazywana hemoroidami lub żylakami odbytu) to patologicznie powiększone hemoroidy, które mogą dawać objawy w postaci krwawienia, swędzenia, dyskomfortu, uczucia niepełnego wypróżnienia czy bólu. 

Choroba hemoroidalna występuje u ok. 50 proc. dorosłych. Na objawowe hemoroidy bardzo często uskarżają się także kobiety w ciąży. Istnieje wiele sposobów terapii żylaków odbytu – od leczenia maściami, czy czopkami po metody zabiegowe. Poprawę przynosi także wprowadzenie zmian w jadłospisie i w stylu życia. Chcesz wiedzieć więcej o objawowych hemoroidach, metodach ich leczenia i prewencji?

Czym są hemoroidy?

Hemoroidy (guzki krwawnicze) to poduszkowate naczynia żylne zlokalizowane w odbytnicy i odbycie. Ma je każdy człowiek. Ich rolą jest uszczelnianie odbytu, co umożliwia kontrolę gazów i stolca. Prawidłowe guzki krwawnicze podczas defekacji są dociskane do ściany jelita i krew odpływa z nich do naczyń krwionośnych, dzięki czemu możliwe jest wypróżnienie.

O chorobie hemoroidalnej (potocznie nazywanej hemoroidami lub żylakami odbytu) mówimy, kiedy guzki krwawnicze są patologicznie powiększone. W chorobie hemoroidalnej krew z guzków krwawniczych nie odpływa prawidłowo. Powiększone hemoroidy są wypychane przez masy kałowe na zewnątrz odbytu i mogą ulegać uszkodzeniom, co jest przyczyną ich krwawienia.

Choroba hemoroidalna to częsty problem. Dotyczy ona około 50 proc. dorosłych, a ryzyko jej wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem (dzieci chorują na nią bardzo rzadko). Objawowe hemoroidy powszechnie występują również w trakcie ciąży. 

Masz objawy choroby homoroidalnej? >> Umów się na wizytę do lekarza proktologa

Hemoroidy – objawy

Objawy powiększonych hemoroidów zwykle zależą od ich umiejscowienia.

Hemoroidy wewnętrzne

Hemoroidy wewnętrzne znajdują się wewnątrz odbytnicy. Zwykle nie można ich zobaczyć, ani poczuć i rzadko powodują dyskomfort. Ale ich podrażnienie podczas wypróżnienia może uszkodzić powierzchnię i spowodować krwawienie.

Hemoroidy zewnętrzne

Hemoroidy zewnętrzne znajdują się w tkance podskórnej wokół odbytu. Mogą one:

• krwawić,
• swędzieć,
• piec,
• wywoływać ból.

Szczególnie bolesne są hemoroidy zewnętrzne, w których utworzy się zakrzep. Obok ostrego bólu, objawiają się one obrzękiem i stanem zapalnym.

Przebieg choroby hemoroidalnej:

• hemoroidy I stopnia: hemoroidy mogą krwawić, ale pozostają w wewnętrznej części odbytu,
• hemoroidy II stopnia: podczas wypróżnienia hemoroidy mogą wydostawać się na zewnątrz odbytu, ale po defekacji powracają do niego samoistnie,
• hemoroidy III stopnia: hemoroidy są widoczne na zewnątrz odbytu, ale mogą być odprowadzone ręcznie do wnętrza odbytu
• hemoroidy IV stopnia: hemoroidy są stale widoczne na zewnątrz odbytu i nie mogą zostać odprowadzone do wewnątrz.

Świąd i pieczenie

Choroba hemoroidalna nierzadko wiąże się z trudnościami w utrzymaniu higieny. Wynika to z faktu, że objawowe hemoroidy mogą mieć wpływ na wydzielanie wydzieliny przez poszerzone sploty naczyń, a w konsekwencji drażnienie okolic odbytu. Stąd m.in. bierze się swędzenie, kolejny częsty objaw choroby.

Krwawienie z odbytu

Choroba hemoroidalna najczęściej objawia się krwawieniem z odbytu (można wówczas zauważyć jasnoczerwoną krew na papierze toaletowym, bieliźnie czy w muszli).

Choć same objawowe hemoroidy nie zagrażają życiu, w żadnym przypadku nie wolno bagatelizować ich objawów. Jeśli zaobserwujesz krew podczas wypróżnienia, zgłoś się do lekarza, który postawi diagnozę i wykluczy ewentualne inne przyczyny krwawienia.

Warto podkreślić, że krwawienie z odbytu może być m.in. objawem raka jelita grubego – choroby uleczalnej pod warunkiem wczesnego wykrycia i wdrożenia leczenia.

Hemoroidy – przyczyny

Powodem rozwoju objawowych hemoroidów jest wzrost ciśnienia żylnego lub zastój w żyłach odbytu. Jego przyczynami mogą być:

• przewlekłe zaparcia,
• silne parcie podczas wypróżnień,
• dieta uboga w błonnik pokarmowy,
• nadużywanie alkoholu,
• tryb życia związany z długotrwałymi okresami siedzenia lub stania,
• biegunka,
• otyłość,
• ciąża,
• wielokrotne porody siłami natury,
• niehigieniczne dźwiganie,
• niektóre rodzaje sportów wyczynowych,
• powikłane operacje okolic odbytu i krocza,
• stosunek analny.

Objawowe hemoroidy mogą także wystąpić w wyniku innych chorób, np: marskości wątroby, wrodzonego braku zastawek w żyłach trzewnych, guzów miednicy małej. 

Jak już wspomniano, ryzyko rozwoju choroby hemoroidalnej wzrasta wraz z wiekiem. Ponadto zachorowaniu na hemoroidy sprzyjają czynniki genetyczne.  

Jak zapobiegać powstawaniu żylaków odbytu?

By zapobiec rozwojowi objawowych hemoroidów, złagodzić już istniejące objawy oraz przeciwdziałać nawrotom:

• jedz produkty zawierające błonnik pokarmowy - ten składnik znajduje się w żywności z pełnego ziarna, warzywach, roślinach strączkowych czy owocach. Żywność bogatą w błonnik wprowadzaj do jadłospisu stopniowo,
• wystrzegaj się produktów, które mogą wywoływać zaparcia, np. czekolady czy mocnej herbaty,
• dbaj o nawodnienie organizmu - pij co najmniej 2 litry płynów dziennie, dzięki czemu unikniesz twardych stolców i zaparć. Zrezygnuj z alkoholu.
• ruszaj się - dzięki regularnej, umiarkowanej aktywności fizycznej (może to być choćby szybki półgodzinny spacer), również zapobiegniesz zaparciom. Aktywność fizyczna pomoże ci też w pozbyciu się nadwagi, która może przyczyniać się do powstawania hemoroidów,
• unikaj długiego siedzenia lub stania - długie siedzenie – przy biurku, za kierownicą czy w toalecie – może zwiększyć nacisk na żyły w odbycie. Przerywaj okresy długotrwałego siedzenia lub stania klikuminutowymi ćwiczeniami czy spacerem,
• nie czekaj - korzystaj z toalety, gdy tylko poczujesz potrzebę,
• nie przyj silnie na stolec,
• unikaj dźwigania, jeśli dźwigasz staraj się podnosić przedmioty z ziemi w higieniczny, zdrowy sposób,
• jeśli masz nadwagę lub otyłość, schudnij, aby zmniejszyć nacisk na żyły odbytnicy i odbytu.

Rozpoznanie hemoroidów

Część osób z objawami hemoroidów odwleka wizytę u lekarza powodowana wstydem czy obawami przed badaniem. Pamiętaj, że konsekwencją odkładania konsultacji lekarskiej może być nie tylko opóźnione wdrożenie odpowiedniego leczenia objawowych hemoroidów, ale także nierozpoznanie innych, groźniejszych chorób, np. raka odbytu czy raka jelita grubego.

Hemoroidy występują często i lekarze wiedzą, jak powinno wygądać rozpoznanie, tak więc nie ma powodów do skrępowania ani niepokoju. Na pierwszą wizytę diagnostyczną należy udać się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Czego się po niej spodziewać?

Rozpoznanie hemoroidów polega na: 

• wywiadzie lekarskim, 
• badaniu fizykalnym jamy brzusznej i okolic krocza, 
• ocenie hemoroidów zewnętrznych, 
• badaniu przezodbytniczym palcem (tzw. badanie per rectum) w celu wykrycia hemoroidów wewnętrznych.

Jednym z podstawowych badań w diagnostyce choroby hemoroidalnej jest również anoskopia. Dzięki użyciu wziernika zwanego anoskopem możliwe jest wprowadzenie do odbytnicy urządzenia umożliwiającego oświetlenie hemoroidów wewnętrznych. Przed badaniem anoskopowym lekarz wprowadza do odbytu żel ze środkiem znieczulającym. Badanie to nie wymaga specjalnych przygotowań.

Kolejnym badaniem, które może być przeprowadzone w ramach diagnostyki choroby hemoroidalnej jest rektoskopia. Badanie to przebiega podobnie do anoskopii, ale prowadzone jest przy pomocy nieco dłuższego wziernika (rektoskopu), wymaga też przygotowania. 

Badanie hemoroidów przygotowanie

Wieczorem, dzień przed badaniem wykonaj wlewkę doodbytniczą – dostępne są w aptekach preparaty bez recepty. Następnie 3 godziny przed badaniem ponownie wykonaj wlewkę. Możesz pić płyny w przeciągu tych dwóch dni.

U wielu chorych diagnostyka choroby hemoroidalnej kończy się po przeprowadzeniu wymienionych wyżej procedur. Części pacjentów lekarz może zlecić dalsze badania, w tym:

• kolonoskopię (badanie endoskopowe okrężnicy, prowadzone po podaniu środków uspokajających i przeciwbólowych lub w znieczuleniu ogólnym), 
• sigmoidoskopię (badanie o nieco mniejszym zasięgu niż kolonoskopia).

Wykonanie kolonoskopii rekomenduje się zwłaszcza osobom po 50. roku życia, pacjentom z rodzinną historią raka jelita grubego oraz w przypadku występowania objawów innych niż tylko krwawienie z odbytu, dyskomfort czy swędzenie (np. chudnięcie, ból brzucha, anemia).

Hemoroidy leczenie

W początkowych stadiach rozwoju choroba hemoroidalna leczona jest objawowo. Jeśli istnieją wskazania lekarz przepisuje antybiotyki czy glikokortykosteroidy. Dodatkowo może zalecić środki zmiękczające stolec, a także zwiększające szczelność naczyń żylnych.

Leczenie hemoroidów ma na celu:

• złagodzenie krwawienia,
• swędzenia,
• dyskomfortu i bólu. 

Niefarmakologiczne metody leczenia hemoroidów to kąpiele w letniej wodzie, nasiadówki w naparze z kory dębu, chłodne okłady. 

Farmakologiczne metody leczenia hemoroidów to leki o działaniu przeciwbólowym, leki o działaniu przeciwzapalnym, leki o działaniu ściągającym. 

Jeżeli choroba hemoroidalna jest na tyle zaawansowana, że powyższe metody są niewystarczające, lekarz może podjąć decyzję o terapii zabiegowej.

Metody leczenia zabiegowego w chorobie hemoroidalnej

• metoda Barrona (opaskowanie, gumkowanie): ten zabieg polega na założeniu na objawowe hemoroidy gumowych opasek, co zamyka dopływ krwi do żylaków, powoduje ich martwicę i odpadnięcie,
• skleroterapia - w trakcie tego zabiegu w podstawę żylaków wstrzykuje się leki powodujące miejscowy stan zapalny, a w konsekwencji zamknięcie światła naczynia i zmniejszenie żylaka,
• koagulacja - do zmniejszenia hemoroidów lekarz wykorzystuje promieniowanie podczerwone, energię cieplną lub wymrażanie (krioterapię).
• hemoroidektomia - jest to operacja chirurgiczna wykonywana w ciężkich przypadkach, polegająca na wycięciu objawowych hemoroidów oraz zamknięciu naczynia doprowadzającego krew.

W terapii objawowych hemoroidów (niezależnie od stopnia ich zaawansowania) zaleca się też dietę bogatą w błonnik, picie co najmniej 2 litrów płynów dziennie, regularną, umiarkowaną aktywność fizyczną.

Znaczenie ma także odpowiednia higiena. Okolice odbytu trzeba myć ciepłą wodą, ewentualnie ze środkiem do higieny intymnej. Nie należy używać mydła, ani drażniących detergentów.

Objawy ze strony hemoroidów mogą nawracać. W zapobieganiu nawrotom pomagają metody, o których pisaliśmy w rozdziale „Jak zapobiegać powstawaniu hemoroidów?”.

Jak długo trwa leczenie hemoroidów?

Czas leczenia choroby hemoroidalnej zależy od stopnia jej zaawansowania. Jeżeli wystarczające jest leczenie objawowe, trwa ono zazwyczaj od kilku do kilkunastu dni. W bardziej powikłanych przypadkach terapia jest dłuższa. Niezależnie od stopnia zaawansowania choroby i podjętej metody leczenia, rekomenduje się zapobieganie jej nawrotom.

Powikłania po operacji hemoroidów

Leczenie operacyjne hemoroidów odbywa się najczęściej w znieczuleniu miejscowym lub zewnątrzoponowym, w ramach tzw. chirurgii jednego dnia. Jest zabiegiem bezpiecznym. Zazwyczaj chory wraca do pełnej sprawności w ciągu 10-14 dni po operacji. Niemniej, w rzadkich przypadkach, może dojść do powikłań.

W większości przypadków w czasie rekonwalescencji pacjent nie odczuwa bólu. Wyjątkiem są rozległe, tradycyjne zabiegi chirurgiczne. Bywa, że pacjent po zabiegu udczuwa dyskomfort związany z obrzękiem operowanego miejsca. Dyskomfort zwykle jest mało nasilony, sprowadza się do uczucia parcia lub niepełnego wypróżnienia. Niewielkie krwawienie w czasie po zabiegu jest normalne, w przypadku mało inwazyjnych metod likwidacji żylaków jest związane z oddzielaniem się zamkniętej, chorobowo zmienionej tkanki.

Zalecenia po operacji hemoroidów

By zmniejszyć ryzyko nawrotu hemoroidów, po operacji trzeba:

• stosować dietę bogatą w błonnik pokarmowy, 
• dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu, 
• zwiększyć aktywność fizyczną, 
• unormować masę ciała, 
• regularne się wypróżniać, 
• unikać dźwigania, 
• unikać silnego parcia na stolec, 
• unikać gorących kąpieli w wannie.

Hemoroidy w ciąży

Kobiety w ciąży są szczególnie podatne na chorobę hemoroidalną. Jeśli objawowe hemoroidy pojawiły się w związku z ciążą, zazwyczaj ustępują lub przestają krwawić po porodzie.

Na częstszy rozwój żylaków odbytu u ciężarnych mają wpływ:

• wzrost ciśnienia żylnego - jest on wywołany przez ucisk macicy rosnącego płodu na żyły jamy brzusznej i miednicy, co utrudnia odpływ krwi z hemoroidów,
• przewlekłe zaparcia,
• zmiany hormonalne - w ciąży mamy do czynienia z wyższym stężeniem progesteronu, który m.in. zwiększa podatność ścian żył na rozciąganie.

Ważne jest, aby leczenie żylaków odbytu podczas ciąży prowadzić pod kontrolą lekarza, ponieważ w składzie niektórych farmaceutyków mogą znajdować się substancje aktywne przeciwwskazane u ciężarnych.

Jak najczęściej przebiega terapia? W leczeniu objawowych hemoroidów (a także profilaktycznie) ciężarnym rekomenduje się:

• stosowanie diety bogatej w błonnik, 
• zwiększenie ilości wypijanych płynów, 
• regularną, umiarkowaną aktywność fizyczną (np. spacery). 

Przyszła mama nie może także zapominać o dbaniu o higienę okolic odbytu, unikaniu długotrwałego siedzenia oraz silnego parcia na stolec. W celu złagodzenia objawów lekarz może zalecić nasiadówki, maści czy czopki. Interwencja chirurgiczna – jeśli jest potrzebna – najczęściej odkładana jest na czas po urodzeniu dziecka. W rzadkich przypadkach lekarze podejmują decyzję o wycięciu przed porodem zakrzepowych hemoroidów. Dlaczego? Ponieważ powikłanie choroby hemoroidalnej jest bardzo bolesne.

Hemoroidy – zalecane postępowanie

W podsumowaniu warto jeszcze raz podkreślić, że objawowe hemoroidy nie powinny być powodem do wstydu. Trzeba je jak najszybciej zdiagnozować i leczyć pod kierunkiem lekarza. Dzięki wczesnemu rozpoznaniu, możliwe jest wdrożenie skutecznej terapii i – co bardzo ważne – wykluczenie innych, groźniejszych przyczyn objawów.

Leczenie choroby hemoroidalnej prowadzi do ustąpienia krwawienia, swędzenia, dyskomfortu i bólu, a co za tym idzie – podniesienia jakości życia.