Kreatynina - co to jest, kiedy badać i jakie są normy?

Kreatynina jest produktem metabolizmu zachodzącego w organizmie. Występuje we krwi i w moczu. Z moczem jest wydalana. Weryfikacja stężenia wykorzystywana jest w różnych sytuacjach – niekiedy badanie wykonywane jest w celach diagnostycznych, innym razem pozwala na określenie, czy pacjentowi można podać kontrast wykorzystywany podczas tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego. Badanie przeprowadza się na wyraźne zalecenie lekarza prowadzącego danego pacjenta.

Czym jest kreatynina?

Kreatynina, pod względem chemicznym, jest związkiem organicznym, który powstaje na skutek przemiany materii, która zachodzi głównie w mięśniach szkieletowych. W składzie pierwiastkowym tego związku znajduje się azot i obok mocznika (który również ma w swoim składzie azot) jest to bardzo ważny związek azotowy w organizmie człowieka.

Kreatynina jest produktem degradacji kreatyny. Ta zaś jest nośnikiem energii w mięśniach, więc codziennie poddawana jest przemianom chemicznym. Szacuje się, że dziennie 1-2% kreatyny ulega właśnie degradacji, co powoduje wytwarzanie się kreatyniny. Kreatynina filtrowana jest przez nerki i wydalana wraz z moczem. Jej stężenie powinno być stałe u danego człowieka, jeżeli organizm funkcjonuje prawidłowo. Niewielkie różnice w stężeniu pomiędzy różnymi badanymi są dopuszczalne i wynikają z różnic osobniczych.

Jak wygląda badanie stężenia kreatyniny?

Badanie stężenia kreatyniny przeprowadza się przede wszystkim z surowicy krwi. Pacjentowi pobierana jest próbka krwi do badania, a następnie oznaczany jest poziom stężenia kreatyniny w pobranej próbce.

Krew do badania pobiera się z żyły łokciowej. Zależnie od indywidualnych regulacji laboratorium, czas oczekiwania na wynik może być zróżnicowany. Zasadniczo wynik można uzyskać już po jednym dniu.

Przygotowanie do badania kreatyniny

• Badanie powinno być przeprowadzone rano, a pacjent powinien być na czczo. 
• Bezpośrednio przed badaniem krwi dozwolone jest wypicie niewielkiej ilości wody. 
• Należy wstrzymać się od spożywania posiłków przynajmniej osiem do dwunastu godzin przed planowanym badaniem. 
• W dniu poprzedzającym badanie krwi należy unikać obfitych i tłustych posiłków oraz spożywania alkoholu. 
• Dzień przed pobraniem krwi należy wstrzymać się od intensywnej aktywności fizycznej, zważywszy na to, że kreatynina powstaje jako produkt metabolizmu mięśni szkieletowych. 
• Intensywny wysiłek przed badaniem może zaburzyć uzyskany wynik.

Kiedy wykonać badanie poziomy kreatyniny?

Bardzo często badanie kreatyniny jest wykonywane profilaktycznie, ponieważ pozwala na określenie sprawności pracy nerek pacjenta, nawet gdy ten nie dostrzega u siebie jeszcze żadnych negatywnych objawów, które mogłyby świadczyć o jakichś zaburzeniach. Badanie poziomu kreatyniny w surowicy krwi pozwala na określenie prawidłowości filtracji kłębuszkowej w nerkach. Zaleca się je wtedy, gdy u pacjenta podejrzewa się uszkodzenie nerek z powodu narażenia na działanie różnorodnych toksyn czy też z powodu przyjmowanych leków.

Oznaczanie poziomu kreatyniny stosuje się również u pacjentów po przeszczepieniu nerki. Służy ono wówczas do monitorowania funkcjonowania przeszczepionego narządu. Oznaczanie poziomu kreatyniny jest też ważne przed różnego rodzaju operacjami i zabiegami chirurgicznymi oraz przed badaniami diagnostycznymi, które wymagają podania kontrastu (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, koronarografia), oraz w innych przypadkach, jeśli lekarz prowadzący na podstawie zgłaszanych przez pacjenta objawów i wyniku badania uzna za słuszne sprawdzenie jej poziomu. 

Kreatynina - na co wskazuje wynik badania?

Wynik badania krwi, w którym oznaczana jest kreatynina informuje o sprawności pracy nerek. Jeżeli stężenie kreatyniny jest podwyższone i przekracza ustalone normy, wówczas można podejrzewać m.in:

• Ostrą niewydolność nerek;
• Chorobę nerek o długotrwałym przebiegu;
• Kwasicę ketonową.

Podwyższona kreatynina - wynik może być też podwyższony z powodu:

• Przyjmowania niektórych leków;
• Intensywnej aktywności fizycznej;

Kreatynina poniżej normy może oznaczać:

• Niedożywienie;
• Zanik mięśni, związany np. z wyniszczeniem, anoreksją, drastyczną dietą itp.;

Występuje również u osób, które:

• Przebywają na głodówce;
• U kobiet, które są w ciąży;
• Przyjmują leki sterydowe (przeciwzapalne) lub moczopędne.

Normy kreatyniny - wartości referencyjne

Normy kreatyniny są zależne od rodzaju dokonywanego pomiaru. Na wynik wpływają również różnice osobnicze badanych pacjentów. Im większa masa mięśniowa pacjenta, tym wyższe stężenie kreatyniny i odwrotnie.

Oczywiście, pewne normy zostały w toku badań ustalone, jednakże nie zmienia to faktu, że z uzyskanym wynikiem należy udać się do lekarza, który zinterpretuje go biorąc pod uwagę informacje uzyskane z wywiadu medycznego przeprowadzonego z pacjentem.

Podwyższona kreatynina

Na co wskazuje podwyższone stężenie kreatyniny we krwi? Otóż może ono wskazywać, że pacjent cierpi na:

• ostrą niewydolność nerek;
• długotrwałą chorobę nerek – o takim problemie można mówić, gdy podwyższony poziom kreatyniny utrzymuje się przez okres około 3 miesięcy lub dłużej.
• kwasicę ketonową.

Naturalnie, podwyższony wynik może być również spowodowany tym, że pacjent przed badaniem wykonywał intensywne ćwiczenia fizyczne, przyjmuje leki, które wpływają na podniesienie poziomu kreatyniny lub cierpi na choroby przewlekłe mające bezpośredni związek z notowanymi wynnikami kreatyniny.

Niska kreatynina

Wynik badania kreatyniny może wskazywać również niskie wartości. O ile są to wartości mieszczące się w granicach normy, to można powiedzieć, że wskazuje on na prawidłową pracę nerek i ich dobry stan. Nie ma więc powodów do obaw i lęków. Jeżeli jednak wynik wskazuje wartości poniżej dolnej granicy normy, to mamy wówczas do czynienia z takimi zaburzeniami jak:

• zanik mięśni,
• niedożywienie,
• zbyt niska masa mięśniowa,

Taki wynik notuje się u osób, które przyjmują leki sterydowe i moczopędne. W grupie leków sterydowych, szczególnie działają tutaj leki przeciwzapalne. Nie mniej, wskazanie takie musi zweryfikować lekarz, który zinterpretuje je w odniesieniu do innych informacji uzyskanych od pacjenta.

Kreatynina w moczu

Kreatynina jest w całości wydalana z organizmu w moczu. Dlatego też jej oznaczanie pozwala na określenie jakości funkcjonowania nerek. Badanie wykonuje się głównie z próbki krwi pobranej z żyły łokciowej. Niekiedy jednak oznacza się również stężenie kreatyniny w moczu.

Stężenie kreatyniny w moczu jest oznaczane głównie po to by sprawdzić, czy pacjent podczas przeprowadzania dobowej zbiórki moczu oddał cały wydalony w ciągu dnia mocz. Wiedza ta jest niezbędna do oceny i wykonywania różnych innych oznaczeń.

Poziom kreatyniny w moczu jest zależny w dużej mierze od płci, a to ma związek z masą mięśniową – u kobiet jest ona nieco mniejsza niż u mężczyzn. W toku badań ustalono więc górną i dolną granicę normy. Jeżeli wynik mieści się w tych granicach, można założyć wówczas, że nerki pracują prawidłowo.

Kreatynina w moczu - jak przygotować się do badania?

Ponieważ zbiórka moczu jest dla pacjentów dużą uciążliwością, często dość trudno jest uzyskać od pacjentów cały zebrany mocz, a tym samym niemożliwe bywa zmierzenie jego dokładnej objętości, badanie kreatyniny w moczu może być przeprowadzone na podstawie próbki z pojedynczej mikcji. Przed wykonaniem badania zaleca się pacjentowi odpoczynek i relaks, ponieważ wysiłek fizyczny może zaburzyć uzyskane wyniki.

Sprawdź równieź >> Ogólne badanie moczu

Kreatynina we krwi

Badanie kreatyniny na podstawie próbki krwi jest często stosowanym badaniem. Oznaczenie kreatyniny informuje o pracy nerek i ich sprawności. stosunkowo często jako pierwsze informuje o problemach z układem moczowym. Wykorzystywane jest również w sytuacji, gdy lekarz podejrzewa zaburzenia pracy układu moczowego lub pacjent był narażony na działanie toksyn mogących uszkodzić nerki.

Badanie kreatyniny we krwi jest również niezbędne przed niektórymi badaniami diagnostycznymi, które wymagają podania kontrastu. Podany kontrast musi zostać wypłukany z organizmu, trzeba więc sprawdzić, czy nerki sobie z tym poradzą. 

Badania, przed którymi określa się poziom stężenia kreatyniny

• rezonans magnetyczny, 
• tomograf komputerowy 
• koronarografia.

Kreatynina we krwi - jak przygotować się do badania?

Na badanie kreatyniny z próbki krwi należy przyjść na czczo. Okres bez jedzenia powinien trwać co najmniej 8 godzin przed planowanym badaniem. Dzień wcześniej należy powstrzymać się od aktywności fizycznej, ponieważ wydzielana w czasie metabolizmu kreatynina może wpłynąć na zaburzenie uzyskanego wyniku. Warto też się odpowiednio nawodnić. Na około godzinę przed badaniem można wypić niewielką ilość niegazowanej wody.

Kreatynina do badania rezonansu magnetycznego

Jednym z badań diagnostycznych, które wymaga przygotowania jest rezonans magnetyczny. Można go wykonać z podaniem kontrastu lub bez jego podawania. Jeżeli wskazanie lekarza jest takie, by wykonać rezonans z kontrastem, wcześniej należy przeprowadzić badanie stężenia kreatyniny we krwi. Poziom stężenia jest dla prowadzącego badanie informacją, czy można podać kontrast. Jeżeli otrzymany wynik wskazuje, że kreatynina jest w normie, oznacza to, że nerki dobrze pracują i kontrast zostanie skutecznie wypłukany.

Kreatynina do badania tomografii komputerowej

Badaniem, które również wymaga określenia poziomu kreatyniny jest również tomografia komputerowa. Ją również można przeprowadzić z kontrastem lub bez, a to czy zostanie on podany uzależnione jest od wskazania lekarza oraz uzyskanego wyniku w zakresie poziomu stężenia kreatyniny we krwi. Jeżeli wynik jest prawidłowy, nerki poradzą sobie z wypłukaniem kontrastu, więc może być podany.

Podsumowując, badanie kreatyniny we krwi może być przeprowadzone w jednej z sytuacji:

• diagnostycznie,
• przed innym badaniem diagnostycznym.

Niezależnie od tego, z jakiego powodu jest prowadzone, pozwala ustalić, czy nerki pracują w prawidłowy sposób i nie ma żadnych zaburzeń układu moczowego.

Do badania należy się odpowiednio przygotować – zarówno wtedy gdy pobierana jest próbka z krwi czy z moczu. Najważniejszą kwestią jest powstrzymanie się od wysiłku fizycznego, który może zaburzyć otrzymany wynik.