Kwas foliowy (witamina B9) – rola w organizmie, źródła, skutki niedoboru

Kwas foliowy B9 odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego czy sercowo-naczyniowego oraz za syntezę kwasów nukleinowych, które są podstawowym składnikiem DNA. Najważniejsze źródła kwasu foliowego to rośliny strączkowe, ciemnozielone warzywa, orzechy, owoce, produkty zbożowe czy jaja. Organizm człowieka nie jest w stanie samodzielnie wytworzyć kwasu foliowego, dlatego ogromne znaczenie ma jego właściwa suplementacja. Dzięki niej można zapobiec groźnym chorobom, w tym anemii czy miażdżycy.

Kwas foliowy to potoczna nazwa dużej grupy związków, którą fachowo określa się jako foliany. Ta witamina z grupy B odgrywa wszechstronną rolę w organizmie i jest kluczowa dla kobiet planujących i będących w ciąży. Co to jest kwas foliowy? Jakie są jego źródła? Czym może grozić niedobór witaminy B9, a czym jej przedawkowanie? Sprawdź!

Co to jest kwas foliowy?

Kwas foliowy to syntetyczna forma witaminy B9. W przyrodzie występuje ona w formie folianów, jednak nie jest syntetyzowana w organizmie człowieka. Musi być więc dostarczana wraz z posiłkami. W ciele człowieka kwas foliowy jest przekształcany do aktywnej biologicznie formy, czyli 5-metylotetrahydrofolianu, i w takiej postaci przenika do komórek.

Kwas foliowy – funkcje w organizmie. Właściwości witaminy B9

Kwas foliowy (witamina B9) jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Odpowiada m.in. za właściwą pracę układu nerwowego, krwiotwórczego i sercowo-naczyniowego. Wraz z witaminą B12 pełni podstawową funkcję w procesach wzrostu, rozwoju i rozmnażania komórek. Bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych, które są podstawowym składnikiem DNA człowieka. Uczestniczy też w regulacji, tworzeniu i dojrzewaniu krwinek czerwonych oraz w przekształcaniu homocysteiny do metioniny. Kwas foliowy uważany jest również za czynnik, który może zmniejszać ryzyko rozwoju nowotworów.

Badanie stężenia kwasu foliowego

od 44,10 zł

SPRAWDŹ

*Cena może się różnić w zależności od miasta i placówki.

Źródła kwasu foliowego. W czym jest witamina B9?

Jakie są źródła kwasu foliowego? Aby zadbać o odpowiedni jego poziom w organizmie, dietę należy oprzeć na odpowiednich składnikach. Są to:

• ciemnozielone warzywa: jarmuż, szpinak, sałata, brukselka, kapusta włoska, liście (natka) pietruszki;
• suche nasiona roślin strączkowych: soja, fasola groch;
• orzechy;
• owoce: pomarańcze;
• produkty zbożowe.

Jeśli chodzi o kwas foliowy, źródła mogą znajdować się również w produktach spożywczych pochodzenia zwierzęcego:

• jajach;
• serach dojrzewających;
• wątróbce.

Warto wiedzieć, że kwas foliowy jest wrażliwy na działanie wielu czynników, m.in.:

• wysokiej temperatury;
• tlenu;
• promieni społecznych;
• obojętnego i kwaśnego pH.

W związku z tym jego straty w żywności mogą wynosić 50–80 proc. Ponadto przyswajanie witaminy b9 z produktów żywnościowych wynosi ok. 50 proc. Znacznie lepiej wchłaniany jest kwas foliowy w syntetycznej postaci, która wchodzi w skład farmaceutyków np. suplementów diety.

Suplementacja kwasu foliowego – kiedy jest niezbędna?

Dawkowanie kwasu foliowego zależy w dużej mierze od wieku. W przypadku dzieci zalecana dzienna dawka to 200–300 mg natomiast u nastolatków i dorosłych jest to już 400 mg.

Suplementacja kwasu foliowego może być potrzebna u wielu ludzi. Dotyczy to osób, które:

• nadużywają alkoholu czy regularnie palą papierosy;
• często korzystają z solarium;
• cierpią na schorzenia układu pokarmowego, na przykład na chorobę Leśniowskiego-Crohna czy na marskość wątroby;
• są w trakcie dializ;
• zażywają leki przeciwpadaczkowe albo przeciwzapalne, barbiturany czy środki antykoncepcyjne;
• stosują dietę ubogą w witaminę C i żelazo;
• są w podeszłym wieku.

Niedobór kwasu foliowego – objawy

Zbyt niski poziom kwasu foliowego może powodować dokuczliwe objawy, które mogą utrzymywać się przez dłuższy czas. Dotyczy to na przykład:

• mrowienia i drętwienia kończyn;
• obniżonego nastroju;
• problemów z koncentracją;
• zaburzeń wzroku i mowy;
• kołatania serca;
• skróconego oddechu;
• zahamowania rozwoju u dzieci.

Skutki niedoboru witaminy B9

Badania wykazały, że spożycie witaminy B9 w naszym kraju jest niedostateczne i dzienna norma kwasu foliowego nie jest przyswajana przez wiele osób. Braki tego związku mogą wywołać poważne konsekwencje zdrowotne, m.in.:

• niedokrwistość (anemię) megaloblastyczną;
• miażdżycę;
• otępienie, depresję czy psychozę.

Nadmiar kwasu foliowego – objawy, skutki

Przedawkowanie kwasu foliowego może być wywołane niekontrolowanym zażywaniem suplementów zawierających ten składnik. Skutkiem mogą być:

• problemy żołądkowo-jelitowe, w tym nudności czy wzdęcia;
• reakcje alergiczne, na przykład swędzenie czy wysypka w różnych miejscach na ciele;
• zwiększenie ryzyka powstania nowotworów, jak rak jelita grubego.

Nadmiar wit. B9 może ponadto maskować braki witaminy B12, co – jeśli nie zostanie wykryte we właściwym czasie – powoduje nieodwracalne zmiany neurologiczne.

Kwas foliowy w ciąży

Co daje kwas foliowy w ciąży? Ma on bardzo duże znaczenie dla rozwoju płodu. Niedobór tej witaminy u kobiety w ciąży może skutkować przedwczesnym porodem lub niewielką masą urodzeniową dziecka oraz prowadzić do wad wrodzonych ośrodkowego układu nerwowego (tzw. wady cewy nerwowej).

Skutki niedoboru witaminy B9 u kobiet w ciąży

Zalicza się do nich bezmózgowie czy przepuklinę rdzenia kręgowego. Dlatego kobietom planującym oraz będącym w ciąży zalecane jest żywienie bogate w tę witaminę i jej suplementacja. Trzeba podkreślić, że wady cewy nerwowej wykształcają się w ciągu pierwszych tygodni od poczęcia. Stąd wzięła się rekomendacja, by suplementacja kwasu foliowego była zaczynana już na etapie planowania ciąży.

Kwas foliowy – suplementacja w ciąży

Zalecana dawka to 500–600 mg kwasu foliowego dziennie jako uzupełnienie naturalnej, bogatej w foliany diety. Kobiety, u których w rodzinie stwierdzono przypadki wad cewy nerwowej i te, które znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka niedoboru folianów powinny przyjmować wyższą dawkę, zgodnie z zaleceniami lekarza. Udowodniono, że takie postępowanie obniża prawdopodobieństwo wystąpienia wad cewy nerwowej o blisko 70 proc. i zapewnia prawidłowy rozwój dziecka. Analizy niektórych badań wskazują, że zmniejsza też ryzyko autyzmu.

Jak zbadać poziom kwasu foliowego?

Pomiaru stężenia kwasu foliowego można dokonać dzięki prostemu testowi. Badanie polega na pobraniu próbki krwi. Na pobranie należy zgłosić się na czczo (około 6–8 godzin od ostatniego posiłku). Najczęściej wykorzystuje się jako badanie pomocne w rozpoznaniu niedokrwistości (na etapie szukania przyczyny anemii), w diagnostyce i monitorowaniu terapii niedokrwistości megaloblastycznej lub neuropatii jako pomoc w ocenie stanu odżywienia, lub w celu monitorowania skuteczności leczenia niedoborów i suplementacji kwasem foliowym.

Badanie stężenia kwasu foliowego

od 44,10 zł

SPRAWDŹ

*Cena może się różnić w zależności od miasta i placówki.

FAQ

Jakie są objawy niedoboru kwasu foliowego? 

Objawami niedoboru witaminy B9 są m.in.: mrowienia i drętwienia kończyn, obniżony nastrój, problemy z koncentracją, zaburzenia wzroku i mowy oraz kołatanie serca.

Kiedy badać kwas foliowy? 

Poziom kwasu foliowego warto zbadać, gdy zachodzi podejrzenie niedoboru witaminy B9. Jest to szczególnie ważne w przypadku diagnozy w kierunku anemii.

Jak sprawdzić poziom witaminy B9? 

Badanie poziomu kwasu foliowego polega na pobraniu krwi.

Na co pomaga kwas foliowy? 

Kwas foliowy odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego czy sercowo-naczyniowego, za syntezę kwasów nukleinowych oraz za właściwy rozwój płodu w ciąży.

Gdzie w jedzeniu jest kwas foliowy? 

Źródłami kwasu foliowego są m.in. ciemnozielone warzywa, rośliny strączkowe, orzechy oraz jajka.

Ile kwasu foliowego dziennie spożywać? 

Dzienna dawka kwasu foliowego dla dziecka wynosi 200–300 mg, dla nastolatka i dorosłego 400 mg, a kobiety w ciąży 500–600 mg.

Źródła

1. Cieślik E., Kościej A. Kwas foliowy – występowanie i znaczenie. Problemy Higieny i Epidemiologii 2012, 93 (1).
2. Kapka-Skrzypczak L. Niedźwiecka J., Skrzypczak M., Wojtyła M. Kwas foliowy – skutki niedoboru i zasadność suplementacji. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2012, 18 (1).
3. Laskowska-Klita T., Chełchowska M., Ambroszkiewicz J., Gajewska J. Kwas foliowy – rola w metabolizmie komórki. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2012, 45 (2).
4. Mziray M., Siepsiak M., Żuralska R., Domagała P. Znaczenie kwasu foliowego w diecie osób starszych. Zasadność suplementacji diety. Pielęgniarstwo Polskie 2017, 2 (64).