Jak wygląda świerzb? Objawy i leczenie

Na świerzb chorują nie tylko ludzie ale także zwierzęta. By zarazić się świerzbowcem musi wystąpić kontakt z osobą chorującą na tę chorobę. Świerzb jest to bardzo poważna choroba, ktorą należy leczyć. Objawami są zapalenie skóry, dziury w skórze oraz zaczerwienienia. Sprawdź jak wygląda diagnostyka i leczenie świerzbu.

Co to jest świerzb?

Świerzb jest chorobą zakaźną, wywoływaną przez pasożytnicze roztocza. Chorują ludzie i zwierzęta – m.in. koty, psy, lisy, konie, ptaki. Świerzb u człowieka jest wywoływany przez świerzbowca ludzkiego (łac. Sarcoptes hominis, Sarcoptes scabiei) a zakażenie odbywa się najczęściej przez bezpośredni kontakt z chorym.

Do głównych objawów choroby należą:

• intensywny świąd,
• czerwona wysypka,
• obecność nor i tuneli świerzbowcowych, drążonych w warstwie rogowej naskórka przez samicę pasożyta.

Zmiany chorobowe pojawiają się najczęściej:

• na dłoniach,
• w miękkich fałdach skórnych,
• na pośladkach,
• w okolicach zewnętrznych narządów płciowych.

W przypadku świerzbu u dzieci zmiany mogą występować również na powierzchni dłoni, stóp i owłosionej skóry głowy. Świerzb leczy się farmakologicznie a terapia obejmuje chorego, partnerów seksualnych i  osoby przebywające w bliskim kontakcie z chorym – np. zamieszkujące z nim.

Świerzb to jedna z najstarszych, znanych ludzkości chorób, kojarzona dawniej z niedostatecznymi warunkami higienicznymi (np. na froncie wojennym). Dziś pojawienie się ognisk schorzenia wiąże się raczej z nasileniem dużych skupisk ludzkich. Świerzb może pojawić się np. w domach opieki, szpitalach lub w dużych skupiskach dzieci.

Jak wygląda świerzb? [Zdjęcia]

Zmiany chorobowe mają początkowo formę drobnej, czerwonej, miejscowej wysypki, która może pojawić się na dłoniach, w okolicy narządów płciowych, sutków i pośladków. Świerzb u dzieci objawia się wysypką, która atakuje zazwyczaj podeszwy stóp i dłonie.

Grudkowa wysypka jest intensywnie swędząca a chory odczuwa przymus drapania. Z biegiem czasu grudki wysypki przekształcają się w pęcherzyki z płynem i zaczynają pękać. Intensywne drapanie może ujawnić charakterystyczne objawy świerzbu (obecne pod naskórkiem), czyli przeczosy i norki świerzbowe.

Świerzb w fazie zaawansowanej daje objawy rozległych, miejscowych zakażeń skóry. Obecne są znaczne ilości strupków, grudek, pęcherzy i silne zaczerwienienie. Skóra w miejscu zakażenia może się złuszczać i rogowacieć.

Świerzb przyczyny

Przyczyną świerzbu u człowieka jest pasożytnicza działalność świerzbowca ludzkiego, którym można zarazić się głównie w bezpośrednim kontakcie z chorym. 

Zapłodniona samica drąży tunele w warstwie rogowej naskórka, żywiąc się zawartą w skórze keratyną. W wydrążonej norce samica składa od 2 do 3 jaj (każdego dnia). Pełny cykl rozwojowy świerzbowca trwa ok. 3 tygodnie a namnażaniu sprzyja m.in. podwyższona temperatura. Objawy chorobowe świerzbu – czyli swędzenie, wysypka i miejscowe zapalenie skóry – to reakcja organizmu na wydzieliny pasożyta. Rozwój objawów chorobowych wynosi od 2. do nawet 6. tygodni od momentu zakażenia.

Świerzb – jak można się zarazić?

Zakażenie świerzbowcem odbywa się:

• poprzez bezpośredni kontakt z chorym – np. poprzez dotyk lub pielęgnowanie chorego,
• przez kontakty seksualne,
• rzadziej przez kontakt pośredni – np. w trakcie korzystania z przedmiotów, należących do chorego (ręcznik, ubranie, pościel).

Po prawidłowym zdiagnozowaniu choroby, leczeniem obejmuje się zarówno chorego, jak i jego najbliższe otoczenie. Co ważne – świerzbowiec ludzki może przetrwać poza żywicielem do ok. 72 godzin. Obecność pasożytów odnotowywano m.in. w kurzu pomieszczeń, w których na co dzień przebywał pacjent. Bardzo wysokim poziomem zakaźności cechuje się tzw. świerzb norweski – rzadka, ciężka odmiana choroby. W tym przypadku zarażenie drogą pośrednią jest bardziej prawdopodobne.

Świerzb objawy

Objawy świerzbu mogą mieć różną intensywność, zależnie od typu reakcji immunologicznej organizmu i stopnia zaawansowania choroby:

• świąd skóry – intensywny, miejscowy, nasilający się nocą i pod wpływem ciepła np. po gorącej kąpieli;
• obecność nor świerzbowcowych – czyli jam, wydrążonych w głębszych warstwach naskórka przez samicę świerzbowca (objaw charakterystyczny dla świerzbu, potwierdzany przez lekarza w badaniu dermatoskopowym);
• przeczosy skórne – niewielkie, podłużne ubytki w skórze, pojawiające się na skutek zdrapania naskórka wzdłuż linii podskórnego tunelu, wykonanego przez samicę świerzbowca;
• drobna, czerwona, grudkowa wysypka i zaczerwienienie skóry – najczęstsze miejsca wystąpienia wysypki: dłonie, przestrzenie między palcami, okolice fałd, piersi, narządy płciowe, pośladki; świerzb u dzieci – podeszwy stóp i dłonie; wysypka nie występuje na skórze twarzy (wyjątkiem są chore niemowlęta); w miarę rozwoju zakażenia grudki zamieniają się w pękające pęcherzyki z płynem surowiczym; 
• grudki, pęcherzyki i stan zapalny skóry w miejscu zakażenia;
• zgrubienie i rogowacenie zakażonego naskórka – objawy występujące w zaawansowanym stadium nieleczonej choroby.

Świerzb norweski

Świerzb norweski (hiperkeratotyczny) jest najcięższą postacią choroby i cechuje się najwyższym poziomem zakaźności. Pojawia się rzadko i dotyczy przede wszystkim osób o obniżonym poziomie odporności np. chorych na AIDS lub pacjentów onkologicznych. Narażone są też osoby starsze, przebywające w zamkniętych ośrodkach opiekuńczych i pacjenci po kuracjach obniżających naturalną odporność organizmu. Zakażenie odbywa się przez bezpośredni kontakt z chorym lub kontakt z należącymi do niego przedmiotami (np. ręcznikiem, ubraniem).

Przyspieszone namnażanie się pasożytów jest skutkiem obniżonej reakcji odpornościowej organizmu. Objawy zakażenia (grudki, pęcherze, zaczerwienienie, strupki) mogą obejmować rozległe powierzchnie ciała, w tym przestrzeń pomiędzy łopatkami i twarz. Skóra zmieniona chorobowo zaczyna się złuszczać. Pojawiają się też zrogowacenia skóry i zgrubienia paznokci.

W tej odmianie świerzbu może nie występować świąd (występuje u około 50 proc. chorych) lub uczucie swędzenia może być znacznie mniej dotkliwe niż u pacjentów dotkniętych klasyczną postacią świerzbu. Chorzy są leczeni farmakologicznie a skuteczna terapia wymaga izolacji. Leczenie jest trudne, m.in. dlatego, że zrogowaciała warstwa naskórka skutecznie utrudnia przenikanie substancji czynnych z leków.

Świerzb u dorosłych

Zakażenie odbywa się przez kontakt bezpośredni skórny (także drogą płciową), rzadziej – poprzez kontakt pośredni. Pełny okres wylęgania choroby to średnio ok. 3 tygodnie.

Pierwszym objawem świerzbu jest intensywny, miejscowy świąd, narastający w godzinach nocnych. Na wybranych partiach ciała (najczęściej: dłonie, skóra pomiędzy palcami, nadgarstki, narządy płciowe, pępek, okolice sutków) pojawia się czerwona, grudkowata wysypka.

W przypadku dorosłych i starszych dzieci wysypka nie obejmuje twarzy. Może pojawić się miejscowe zapalenie skóry. Choroba wymaga konsultacji lekarskiej. Terapią farmakologiczną są zazwyczaj objęci także bliscy chorego.

Świerzb u dzieci i noworodków

Zakażenie odbywa się poprzez bezpośredni kontakt (np. w trakcie zabawy) lub kontakt z przedmiotem, należącym do chorego (pościel, ręcznik, ubranie). W przypadku niemowląt, oprócz typowych miejsc wystąpienia objawów (dłonie, pośladki, pępek, fałdy skórne), zmiany skórne mogą obejmować także głowę.

U starszych dzieci grudkowa, czerwonawa wysypka pojawia się najczęściej na dłoniach i stopach. Zmianom na skórze towarzyszy intensywne swędzenie a drapanie może doprowadzić do wtórnego zakażenia, objawiającego się m.in. obecnością strupków i wykwitów ropnych.

Początkowe objawy świerzbu u dziecka są często mylone z objawami alergii, ospy wietrznej lub różyczki – stąd konieczność możliwie szybkiej diagnostyki. W leczeniu wykorzystuje się głównie preparaty miejscowe.

Jak wyleczyć świerzb?

Diagnostyka odbywa się na podstawie rozpoznania objawów klinicznych (świąd, obecność nor i przeczosów) i rozpoznaniu świerzbu w badaniu dermatoskopowym.

Długość terapii i rodzaj zastosowanych leków zależy od:

• stopnia nasilenia choroby, 
• wieku i stanu zdrowia pacjenta, 
• dodatkowych okoliczności (np. ciąża).

Największą skuteczność w zwalczaniu świerzbu przypisuje się preparatom z permetryną.

Badanie na obecność świerzbowca 

od 40 zł

SPRAWDŹ

*Cena może się różnić w zależności od miasta i placówki.

Leki na świerzb

W leczeniu stosuje się także:

• maści siarkowe (dzieci do 4 lat, kobiety w ciąży), 
• benzoesan benzylu, 
• Crotamitone (łagodzi świąd). 

Dodatkowych środków leczniczych będą wymagać osoby z obniżoną odpornością (np. chorzy na AIDS). W tym przypadku, oprócz środków miejscowych stosuje się także leczenie iwermektyną.

Leczeniu farmakologicznemu musi towarzyszyć dbałość o zachowanie wysokiego poziomu higieny w otoczeniu chorego (m.in. w celu wyniszczenia potencjalnych ognisk chorobowych): wypranie ubrań, pościeli, koców, pluszowych zabawek. Pranie powinno odbyć się w temperaturze powyżej 60C, ubrania, pościel i koce należy również po praniu wyprasować gorącym żelazkiem. Przedmioty, których nie można uprać zaleca się wymrozić – przez 12h w temperaturze -20C.

Jak długo trwa leczenie świerzbu?

Długość terapii trwa od kilku dni do kilku tygodni – w zależności od przepisanego środka, stopnia zaawansowania choroby, wieku pacjenta. Leczenie środkami miejscowymi (kremy) trwa zazwyczaj od 3. do 5. dni. Dłuższej terapii wymagają pacjenci z immunosupresją, świerzbem norweskim i chorzy z wtórnym zakażeniem bakteryjnym.

Świerzb powikłania

Powikłania po świerzbie zdarzają się rzadko. W przypadku tej choroby najgroźniejszy jest brak wczesnego rozpoznania – w miarę rozwoju zakażenia zmiany skórne mogą się nasilać i prowadzić do występowania wtórnych zakażeń bakteryjnych. Im szybsze wdrożenie leczenia, tym mniejsze ryzyko powikłań (z wyjątkiem reakcji alergicznych na leki).

Powikłania świerzbu:

• utrzymujący się świąd skóry;
• zmiany guzkowe u dzieci (rzadko), parazytofobie (lęk przed pasożytami);
• reakcje alergiczne;
• miejscowe podrażnienia po stosowaniu leków miejscowych.

Świerzb podobne choroby

Rozpoznanie świerzbu jest często utrudnione. Część najbardziej widocznych objawów – wysypka, miejscowe zaczerwienienie, świąd – bywa zazwyczaj mylona z objawami reakcji alergicznej (np. pokarmowej), pokrzywką, egzemą.

Dodatkowym problemem diagnostycznym jest współwystępowanie innych chorób skórnych np.:

• atopowego zapalenia skóry, 
• łuszczycy, 
• osutków polekowych. 

Szybka konsultacja lekarska pozwala na właściwe rozpoznanie choroby i wykluczenie schorzeń o podobnym przebiegu (lub potwierdzenie chorób współistniejących).