Dna moczanowa - objawy, przyczyny, dieta i leczenie

Dna moczanowa (podagra, artretyzm, skaza moczanowa) to choroba przewlekła, która powoduje zaburzenia przemiany materii. Zwykle wywołuje zapalenie stawów. Ma podłoże genetyczne i może rozwijać się przez wiele lat, nie dając żadnych objawów. Pierwszym jej symptomem jest przeważnie zapalenie stawu podstawy dużego palca. Leczenie podagry polega na stosowaniu diety bogatej w warzywa i owoce (z wyłączeniem roślin strączkowych) oraz na przyjmowaniu leków przepisanych przez lekarza.

Dna moczanowa, inaczej artretyzm czy podagra, to choroba, która znana jest w medycynie już od bardzo dawna. Niestety nadal nie wiadomo, jakie podłoże mają pierwsze objawy dny moczanowej, w jaki sposób powstaje to schorzenie i jakie są skuteczne metody leczenia. Sprawia to, że wciąż całkowite wyleczenie dny moczanowej jest wręcz niemożliwe. Z naszego artykułu dowiesz się, jakie objawy wykazuje chory na podagrę oraz w jaki sposób można zneutralizować przykre dolegliwości bólowe.

Dna moczanowa (podagra) – co to za choroba?

Dna moczanowa (podagra, artretyzm, skaza moczanowa) jest chorobą przewlekłą, która wiąże się z zaburzeniami przemiany materii. Najbardziej charakterystyczne dla niej są bardzo dotkliwe bóle oraz silnie zniekształcone stawy. Rozwijająca się podagra może w skrajnych przypadkach doprowadzić do całkowitego upośledzenia narządu ruchu, a co za tym idzie do niesprawności chorego. Niekiedy objawy dny moczanowej widoczne są również w obrębie innych narządów.

Dna moczanowa dotyka głównie mężczyzn w średnim i starszym wieku oraz kobiet w okresie menopauzy. Dawniej nazywana była „chorobą bogaczy”, jednak aktualnie może wystąpić u człowieka bez względu na jego sytuację materialną.

„Statystyki mówią, że dna moczanowa występuje u 1–2 proc. osób.” 

Najczęściej spotykaną postacią dny moczanowej jest zapalenie stawów, któremu towarzyszy niezwykle silny ból.

Choroba występuje pod dwiema postaciami:

• pierwotna dna moczanowa – to odziedziczone zaburzenie metabolizmu; polega na tym, że organizm produkuje za dużo kwasu moczowego i nie potrafi go wydalić;
• wtórna dna moczanowa – jest skutkiem chorób przewlekłych czy błędów związanych ze stylem życia i żywieniem, w wyniku których w organizmie chorego, zaburzona zostaje równowaga kwasu moczowego.

Dna moczanowa – przyczyny

Dlaczego chory cierpi na skazę moczanową? Na to pytanie trudno jest znaleźć jednoznaczną odpowiedź. Podagra może mieć różne przyczyny zarówno genetyczne, jak i wynikające z nieprawidłowej diety.

Dostarczane wraz z pożywieniem puryny (związki chemiczne obecne w produktach spożywczych) w czasie metabolizmu rozpadają się między innymi do kwasu moczowego, który przedostaje się do krwi. Jeżeli jego ilość nie jest zbyt duża, rozpuszcza się on we krwi. W nerkach jest z niej filtrowany i wydalany wraz z moczem, tak jak produkty metabolizmu Jeżeli jednak te ilości zostaną przekroczone, zaczyna się on krystalizować. Gdy podwyższony poziom kwasu moczowego utrzymuje się, kryształki powiększają się i odkładają w stawach oraz tkankach okołostawowych. Białe ciałka krwi podejmują próbę ich wchłonięcia, ale przy dużych ilościach nie jest to możliwe.

Moczany (kryształki) odkładają w stawach i tkankach okołostawowych. Ich cechą charakterystyczną są ostre krawędzie, którymi niszczą pobliskie tkanki. To powoduje bolesne stany zapalne. W ten sposób powstaje dna moczanowa u kobiet i u mężczyzn.

Czy dna moczanowa jest dziedziczna?

Zasadniczo, jeżeli w rodzinie był ktoś chory na skazę moczanową, prawdopodobieństwo zachorowania na artretyzm jest większe niż u osób nieobciążonych. Występowanie tej choroby w rodzinie podnosi ryzyko i powoduje, że trzeba znacznie bardziej uważać na siebie i kontrolować swoją dietę w celu zapobiegania gromadzeniu się kwasu moczowego we krwi.

Dna moczanowa – objawy

Podagra rozwija się często przez wiele lat, nie dając żadnych objawów. Jedynym sposobem jej wykrycia na tym etapie jest przeprowadzenie badania surowicy krwi na obecność kwasu moczowego. Jednakże rzadko kiedy takie badanie jest zlecane, ponieważ osoby, które czują się dobrze, nawet nie podejrzewają u siebie rozwijającej się dny moczanowej.

Jakie są pierwsze objawy dny moczanowej? Tym, co powinno wzbudzić zaniepokojenie, jest zapalenie stawu podstawy dużego palca (palucha). Rzadziej atak dotyka stawów stóp, kolan, barków, palców rąk czy też pozostałych stawów. Charakterystyczne dla niego jest to, że pojawia się on w nocy lub wcześnie rano. Może narastać falami, a z dnia na dzień jego intensywność i siła jest coraz większa. Z czasem, gdy w organizmie chorego w coraz większym stopniu postępuje dna moczanowa, ból palca czy kolana staje się tak dotkliwy, że sprawia wrażenie rozdzierającego.

Pierwsze objawy dny moczanowej

Gdy rozwija się podagra, objawy początkowe to:

• bolesność, obrzęk i zaczerwienienie stawu;
• napięta i błyszcząca skóra na obrzękniętym stawie. 

Po zaobserwowaniu tych symptomów należy natychmiast rozpocząć leczenie. Jeżeli zostaną one zignorowane, choroba zacznie się rozwijać.

Nietypowe objawy dny moczanowej 

Jakie są objawy dny moczanowej? W początkowym stadium choroby symptomy mogą nie być tak oczywiste i łatwo zauważalne. Niektóre, na przykład gorączkę, chroniczne zmęczenie czy ból w okolicy stawów, można łatwo pomylić z infekcją sezonową, na przykład z grypą. Osoby aktywne fizycznie mogą takie objawy uznać również za przemęczenie. Nie warto jednak ich bagatelizować – gdy utrzymują się przez dłuższy czas, należy udać się do lekarza.

Dna moczanowa – badania  

Jeśli zachodzi podejrzenie podagry, lekarz powinien zlecić badanie krwi na dnę moczanową. Dzięki niemu można określić poziom kwasu moczowego w surowicy krwi. Inne badania, które mogą być potrzebne do diagnozy, to:

• badanie ogólne moczu, 
• badania obrazowe, na przykład rezonans magnetyczny danego stawu,
• badania w kierunku stanów zapalnych, w tym OB (odczyn Biernackiego) czy CRP.

Jak leczyć dnę moczanową?

Czy dna moczanowa jest uleczalna? Niestety nie. Można jednak prowadzić leczenie objawowe, łagodzić skutki i unikać kolejnych ataków. 

Jeśli wystąpi podagra, leczenie polega głównie na zmianie stylu życia oraz na wprowadzeniu odpowiedniej diety. Ograniczenie produktów, które zawierają puryny, może przynieść bardzo dobre efekty. Jeżeli jednak takie działanie nie przynosi rezultatów lub współwystępują również inne choroby, należy wprowadzić leczenie farmakologiczne. Jego zadaniem jest przede wszystkim łagodzenie bólu i dolegliwości związanych ze stanem zapalnym stawów.

W przypadku, gdy chory na dnę moczanową wykazuje objawy w stadium zaawansowanym, lekarz może wprowadzić dodatkowe leki – początkowo zwalczające ból i dolegliwości związane z rozwojem schorzenia, w dalszych stadiach rozwoju choroby takie, które mają zredukować ilość kwasu moczowego we krwi.

Odpowiednia dieta na podagrę, która jest podstawą terapii w leczeniu dny moczanowej, powinna być przede wszystkim bogata w wodę. Duże ilości wody przyspieszają wydalanie kwasu moczowego. Dzięki temu nie krystalizuje się on i nie odkłada w stawach oraz tkankach okołostawowych. Należy pamiętać o zbilansowanej diecie, spożywaniu dużych ilości warzyw i nabiału. Zaleca się także zrezygnowanie z tłustego mięsa i alkoholu.

Jak długo trwa podagra?

Dna moczanowa rozwija się przez kilka, a nawet kilkanaście lat. Pierwszy etap rozwoju choroby przebiega praktycznie bezobjawowo, co powoduje, że trudno jest wdrożyć leczenie na tym etapie. Natomiast po jej zdiagnozowaniu, chory na skazę moczanową już do końca życia będzie zmuszony do zmiany trybu życia i przyjmowania ewentualnie zaleconych leków.

Dieta w dnie moczanowej

Gdy wystąpi dna moczanowa, dieta oparta na właściwych składnikach jest niezwykle istotna. Jej przestrzeganie pozwala zapobiegać wytrącaniu się moczanów, a co za tym idzie, spowalnia rozwój choroby i zapobiega jej bolesnym atakom.

Należy pamiętać o tym, że dieta przy podagrze nie jest tylko wsparciem, ale podstawowym elementem leczenia, właśnie dlatego tak ważne jest jej ścisłe przestrzeganie. Chory na dnę moczanową może w istotny sposób zatrzymać bóle i rozwój schorzenia, jeżeli tylko dostosuje się do zaleceń lekarza i dietetyka.

Puryny są obecne w wielu produktach żywnościowych, ponieważ biorą udział w budowaniu tkanek. Nie wszystkie jednak rozpadają się do kwasu moczowego, a w konsekwencji, nie wszystkie stanowią zagrożenie dla zdrowia.

Co jeść przy dnie moczanowej?

Dieta przy dnie moczanowej powinna opierać się na:

• dużych ilościach wody – co najmniej dwa litry płynów dziennie pomagają wypłukiwać kwas moczowy;
• słabych herbatach, naparach ziołowych;
• świeżych warzywach i owocach z wyłączeniem strączkowych – nie podwyższają stężenia kwasu moczowego;
• zupach na warzywnych wywarach – są pozbawione puryn;
• serach, twarogach, nabiale;
• kaszach, makaronie, ryżu;
• grzybach;
• orzechach.

Czego unikać, chorując na dnę moczanową?

Chory na podagrę powinien wykluczyć z diety:

• tłuste mięsa;
• podroby, wołowinę, wieprzowinę, mięso z indyka i z gęsi, buliony i wywary mięsne;
• sardynki, szproty, śledzie, tuńczyka, dorsza, łososia, makrelę, pstrąga, owoce morza;
• alkohol;
• kiełbasę, wędliny itp.;
• fruktozę, sorbitol, ksylitol, miód;
• szpinak i warzywa strączkowe.

Dna moczanowa – zalecenia

Chory na dnę moczanową powinien utrzymywać prawidłową wagę ciała. Zarówno otyłość, jak i zbyt niska masa ciała nie są w tym przypadku wskazane. Otyłość szczególnie sprzyja nawrotom choroby oraz deformacjom stawów. Zaleca się regularne ćwiczenia i zachowanie aktywności fizycznej. Dzięki temu stawy zachowają swoją sprawność.

W czasie snu organizm nie wydala tak sprawnie kwasu moczowego, jak podczas aktywności, dlatego trzeba dbać o to, by jego poziom się za bardzo nie podnosił.

Jak zapobiegać dnie moczanowej?

Czynniki, które zapobiegają chorobie lub rozwinięciu się jej do zaawansowanego stadium, to: 

• prawidłowa dieta,
• odpowiedni, zdrowy styl życia,
• aktywność fizyczna.

Gdy pojawią się pierwsze objawy dny moczanowej, zachowanie diety i regularne przyjmowanie leków jest już koniecznością, ponieważ choroba na tym etapie jest już bardzo rozwinięta i jej ataki będą się powtarzały.

FAQ

Czy dnę moczanową można wyleczyć?

Nie, dna moczanowa to choroba nieuleczalna. Możliwe jest leczenie objawowe.

Czy dna moczanowa jest śmiertelna?

Jeśli zostanie podjęte odpowiednie leczenie i zastosuje się właściwą dietę, podagra nie doprowadzi do śmierci. Bardzo groźne mogą być jednak choroby towarzyszące podagrze, jak cukrzyca czy nadciśnienie.

Jakie są pierwsze objawy dny moczanowej?

Pierwsze objawy artretyzmu to zwykle zapalenie stawu podstawy dużego palca lub innych stawów.

Ile się żyje z dną moczanową?

Jeśli podagra jest odpowiednio leczona, nie doprowadzi do skrócenia życia.

Co boli przy dnie moczanowej?

Chory na podagrę odczuwa ból stawu, który został zaatakowany przez chorobę.

Do jakiego lekarza z dną moczanową?

Najpierw warto udać się do lekarza pierwszego kontaktu. Jeśli uzna, że powodem określonych objawów może być dna moczanowa, powinien cię skierować do reumatologa.

Dna moczanowa – co jeść, czego unikać?

Dieta przy dnie moczanowej powinna być oparta na dużej ilości wody, świeżych warzywach i owocach z wyłączeniem strączkowych oraz serach, grzybach czy orzechach. Nie można sięgać po alkohol, tłuste mięsa oraz owoce morza.

Czy reumatyzm i artretyzm to to samo?

Nie, artretyzm dotyczy jednego stawu, na przykład podstawy palucha i ma charakter napadowy, a reumatyzm ma podłoże autoimmunologiczne i atakuje wiele stawów.

Jakie organy atakuje artretyzm?

Najczęściej stawy obwodowe, w tym stopy i kolan, rzadziej natomiast stawy barku czy dłoni.

Źródła

1. Pilarski Ł., Bogdański P., Pupek-Musialik D. Dna moczanowa – antyczna choroba wciąż problematyczna w XXI wieku. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2012, 3 (4).
2. Szczepański L. Reumatyzm. Reumatologia 2009, 47 (4).
3. Targońska-Stępniak B. Dna moczanowa. Mediecal Aducation, Warszawa 2021.
4. Wolnicka K., Taraszewska A.M., Łaszewicz M., Jaczewska-Schuetz J. Zalecenia żywieniowe w dnie moczanowej. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH, Warszawa 2023.